Η συμμορία των Ευρωπαίων “περιηγητών” που λεηλάτησε την Αφαία στην Αίγινα και τον Επικούριο Απόλλωνα. Είχαν βρετανική επιχορήγηση και τσακώθηκαν στην μοιρασιά (βίντεο)

Στην αρχική απεικόνιση διακρίνουμε τον περίφημο ναό της Αφαίας στην Αίγινα, όπως τον αποτύπωσε μετά την λεηλασία του ο Ιρλανδός ζωγράφος Έντουαρντ Ντόντγουελ. Δεξιά εικονίζεται η μαρμάρινη κεφαλή πολεμιστή που διασώθηκε από την αρπαγή και βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το τμήμα που λείπει είχε αρπάξει το 1810 η ομάδα Κόκρελ και σήμερα βρίσκεται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου.

Τον 19ο αιώνα έδρασαν στην Ευρώπη οργανωμένες ομάδες αρχαιοκαπήλων, που λεηλατούσαν μνημεία. Η Ελλάδα λόγω του πλούτου της σε αρχαιότητες, αποτέλεσε βασικό στόχο τους. Η πιο οργανωμένη ομάδα ήταν αυτή του Βρετανού αρχιτέκτονα Τσαρλς Ρόμπερτ Κόκρελ και του συμπατριώτη του Τζoν Φόστερ.

Την ομάδα των “περιηγητών” συμπλήρωναν Ευρωπαίοι διπλωμάτες οι οποίοι αναλάμβαναν τις διαπραγματεύσεις και τις δωροδοκίες των Οθωμανών.

Ανάμεσά τους ήταν ο Εσθονός αρχαιολόγος, βαρόνος Όττο Μάγκνους φον Στάκελμπεργκ, ο Γερμανός ζωγράφος και αρχιτέκτονας, βαρώνος Καρλ Χάλλερ φον Χάλλερσταϊν, ο Αυστριακός ζωγράφος Γκιόργκ Κρίστιαν Γκρόπιους, ο οποίος λίγο αργότερα διορίστηκε πρόξενος της Αυστρίας στην Αθήνα, ο Βαυαρός von Haken, ο Γερμανός ζωγράφος Γιάκομπ Λινκ, ο Δανός αρχαιολόγος και φιλόλογος Πήτερ Ούλουφ Μπρόντστεντ και ο συμπατριώτης του φιλόλογος και μουσικός Γκέοργκ Κοές.

Τα έξοδα του ταξιδιού κάλυψε ο ίδιος ο υπουργός των εξωτερικών της Αγγλίας Ουίλιαμ Χάμιλτον, που υπήρξε οικογενειακός φίλος της οικογένειας Κόκρελ. Μάλιστα για να δικαιολογήσει την αποστολή διόρισε τον νεαρό Κόκρελ (τότε 22 ετών) ως έκτακτο κομιστή εγγράφων για τον αγγλικό στόλο της Μεσογείου. Η «συμμορία» των αρχαιοκάπηλων περιηγητών συναντήθηκε στην Αθήνα την άνοιξη του 1810. Η βασική ομάδα ήταν οι Βρετανοί Κόκρελ και Φόστερ μαζί με τον βαρόνο φον Χάλλερσταϊν που ήταν άνθρωπος του βασιλιά της Βαυαρίας και τον Γερμανό ζωγράφος Γιάκομπ Λινκ. 

Ο Κόκρελ και η ομάδα του, πραγματοποίησε δύο μεγάλες επιχειρήσεις. Μια στον Ναό της Αφαίας στην Αίγινα, από όπου άρπαξαν τα γλυπτά των αετωμάτων και άλλη μια στον Ναό του Επικούριου Απόλλωνα στην Ηλεία, από όπου αφαίρεσαν τμήματα της ζωφόρου. Ο Ναός της Αφαίας που χτίστηκε στις αρχές του 5^ου αιώνα π.Χ, λεηλατήθηκε πρώτος. Οι αρχαιοθήρες παρά τις αντιδράσεις των ντόπιων, κατάφεραν δίνοντας ένα μπαξίσι στους τοπικούς άρχοντες να αποσπάσουν την άδεια για να ανασκάψουν στον χώρο του ναού. Σε λιγότερο από ένα μήνα έφεραν στο φως έναν πραγματικό θησαυρό. Ξέθαψαν μεγάλο μέρος των γλυπτών των αετωμάτων που απεικόνιζαν σκηνές από τον Τρωικό πόλεμο.

Δείτε στο βίντεο της “Μηχανής του Χρόνου” πώς έδρασαν οι αρχαιοκάπηλοι στην Αίγινα και τι άρπαξαν από το ναό της Αφαίας.

Μετέφεραν τα γλυπτά στην Αθήνα και τα τοποθέτησαν σε ένα νοικιασμένο διαμέρισμα. Μετά άρχισαν να διαφωνούν πως θα γίνει η μοιρασιά. Επειδή δεν τα έβρισκαν αποφάσισαν να τα βγάλουν στο σφυρί και να τα δημοπρατήσουν στη Ζάκυνθο, που τότε βρισκόταν υπό βρετανική Κατοχή. Στη δημοπρασία που έγινε τον Νοέμβριο του 1812, πλειοδότησε ο εκπρόσωπος των Βαυαρών που είχε ρητή εντολή από τον πατέρα του Όθωνα, τον Λουδοβίκο του Α’, να αποκτήσει τα γλυπτά με κάθε οικονομικό αντάλλαγμα. Έτσι πληρώθηκε το κολοσσιαίο για την εποχή ποσό των 70.000 φιορινιών. Σήμερα εκτίθενται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου.

Δείτε στο βίντεο της “Μηχανής του Χρόνου” τι συνέβη στη δημοπρασία και γιατί τα γλυπτά του Ναού χαρακτηρίστηκαν “γουρούνι στο σακί”.

Τι απέγινε ο Κόκρελ μετά τις αρχαιοκαπηλίες

Μετά το ταξίδι του στην «Ανατολή», ο Κόκρελ επέστρεψε στην Αγγλία και έγινε δάσημος αρχιτέκτονας και αργότερα καθηγητής αρχιτεκτονικής στη Βασιλική Ακαδημία. Επίσης διετέλεσε πρόεδρος του Βασιλικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. Ήταν ο αρχιτέκτονας του γνωστού Ασμόλειου Μουσείου και του Ινστιτούτου Taylorian στην Οξφόρδη. Από το 1833 ήταν ο αρχιτέκτονας της Τράπεζας της Αγγλίας και έκτισε αρκετά κτήρια της Τράπεζας στην Αγγλία μέχρι το 1854.

Αρχική φωτογραφία: Ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα, 1819 [Edward Dodwell, Views in Greece, from Drawings by Edward Dodwell Esq. F.S.A &c., London, Rodwell and Martin, 1819] και η μαρμάρινη κεφαλή πολεμιστή από τον ναό της Αφαίας στην Αίγινα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”:Επικούριος Απόλλωνας, ο Παρθενώνας της Πελοποννήσου που έχτισε ο Ικτίνος και λεηλάτησε ο Κόκερελ. Η μαρτυρία του Καζαντζάκη (βίντεο)