Η σαρκοφάγος της Πολυξένης. Γιατί ο γιος του Αχιλλέα ζήτησε να θυσιαστεί η πριγκίπισσα της Τροίας. Τα ευρήματα της ταφής

Το 1994, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα εξαιρετικό εύρημα στην κοιλάδα του ποταμού Γρανικού κοντά στην Μπίγκα, στην επαρχία Τσανάκαλε της σημερινής Τουρκίας, το οποίο “φώτισε” πτυχές  των αρχαίων ταφικών πρακτικών και της ελληνικής μυθολογίας.

Οι ανασκαφές αποκάλυψαν δύο αξιόλογες μαρμάρινες σαρκοφάγους μέσα σε έναν τύμβο. Η ανακάλυψη, γνωστή σήμερα ως «η Σαρκοφάγος της Πολυξένης», προσέφερε στους ιστορικούς πλούσια στοιχεία για την αλληλεπίδραση της τέχνης, του μύθου και της κοινωνίας στην αρχαία Ανατολία.

Η σκηνή της θυσίας

Το κεντρικό στοιχείο του ευρήματος ήταν μια σαρκοφάγος που χρονολογείται γύρω στο 500–490 π.Χ. Είναι στολισμένη με περίτεχνα σκαλίσματα και απεικονίζει τη μυθολογική θυσία της Τρώας πριγκίπισσας, Πολυξένης.

Σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο, η Πολύξενη ήταν η μικρότερη κόρη του βασιλιά Πρίαμου και της βασίλισσας Εκάβης.

Μετά την άλωση της Τροίας, οι Έλληνες, με αρχηγό τον γιο του Αχιλλέα, Νεοπτόλεμο, ζήτησαν να θυσιαστεί στον τάφο του Αχιλλέα ως φόρο τιμής στον πεσόντα ήρωα. Οι Έλληνες πίστευαν ότι αυτό θα κατευνάσει το πνεύμα του και θα επέτρεπε το ασφαλές ταξίδι του γυρισμού.

Η Σαρκοφάγος της Πολυξένης απεικονίζει μοναδικά αυτή τη στιγμή με μια συναισθηματική και καλλιτεχνική ένταση που σπάνια παρατηρείται σε σύγχρονα έργα. Στη σκηνή η Πολυξένη παρουσιάζεται ευάλωτη, περικυκλωμένη από Έλληνες πολεμιστές και ιερείς, με τον Νεοπτόλεμο να είναι έτοιμος να πραγματοποιήσει το τελετουργικό της θυσίας.

Οι φιγούρες αποδίδονται με ιδιαίτερη προσοχή στη λεπτομέρεια, από τις εκφράσεις των θρηνούντων μέχρι την κομψότητα των ενδυμάτων της Πολυξένης. Αυτή η απεικόνιση αποτυπώνει το  συναισθηματικό βάρος της σκηνής και δείχνει αφενός μια τραγική πτυχή του τρωικού πολιτισμού και αφετέρου την επίδραση του ελληνικού μύθου στην ταφική τέχνη της Ανατολίας.

Η δεύτερη σαρκοφάγος

Δίπλα στη σαρκοφάγο της Πολυξένης υπήρχε μια άλλη μαρμάρινη σαρκοφάγος, πιο απλή, που περιείχε τα λείψανα ενός 10χρονου κοριτσιού. Χρονολογείται περίπου 40 με 50 χρόνια αργότερα και ο τάφος αυτός δημιούργησε πολλά ερωτήματα στους αρχαιολόγους.

Η ταυτότητα του κοριτσιού παραμένει άγνωστη, ωστόσο το ύφος και η τοποθεσία της ταφής του υποδηλώνουν ότι μπορεί να ήταν μέλος μιας εξέχουσας οικογένειας, πιθανώς της Ανατολίας, με ελληνικές όμως πολιτιστικές επιρροές. Η εγγύτητα αυτού του τάφου με τη σαρκοφάγο της Πολυξένης υποδηλώνει σεβασμό για την τοποθεσία, ίσως ακόμη και για τη μυθολογική ιστορία που απεικονίζει.

Μερικοί μελετητές θεωρούν ότι η ταφή του κοριτσιού κοντά στον τάφο της Πολυξένης μπορεί να είχε σκοπό να τιμήσει τη νεκρή ή να συνδέσει τη μνήμη της με τη θρυλική θυσία της Πολυξένης. Πρόκειται, όμως, για εικασίες, καθώς ο ακριβής λόγος παραμένει άγνωστος.

Ο συνδυασμός των δύο ταφικών μνημείων αναδεικνύει την ανάμειξη των τοπικών εθίμων με θέματα της ελληνικής μυθολογίας, δίνοντας έμφαση στην πολιτιστική ανταλλαγή μεταξύ της Ανατολίας και του ελληνικού κόσμου.

Η σημασία της σαρκοφάγου

Η Σαρκοφάγος της Πολυξένης αποτελεί σημαντικό τεχνούργημα για την κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο πολιτισμών, κατά την αρχαϊκή περίοδο. Στον ελληνικό πολιτισμό, οι σαρκοφάγοι ήταν συνήθως διακοσμημένες με μυθολογικές σκηνές. Η εύρεση τόσο περίτεχνων έργων τέχνης στην περιοχή υποδηλώνει ότι οι ελληνικοί μύθοι και  καλλιτεχνικές τεχνικές ήταν γνωστές και σεβαστές.

Τα αρχαϊκά ταφικά έθιμα

Η χρήση τύμβων και περίτεχνα διακοσμημένων σαρκοφάγων ρίχνει “φως” στα ταφικά έθιμα της εποχής. Οι ταφές μέσα σε τύμβους προορίζονταν συνήθως για την ελίτ. Έτσι, η τοποθεσία αποτελεί κατά πάσα πιθανότητα τόπο ανάπαυσης για εξέχοντα μέλη της τοπικής κοινωνίας.

Ο τιμητικός τύπος ταφής υποδεικνύει υψηλή θέση ή καταγωγή και παράλληλα την πιθανή επιρροή των ελληνικών ταφικών πρακτικών στις τελετουργίες της Ανατολίας. Η συμπερίληψη μυθολογικών σκηνών μπορεί να χρησίμευε όχι μόνο για να τιμήσουν τον νεκρό, αλλά και για την ενίσχυση της κοινωνικής θέσης και τον συσχετισμό της οικογένειας με σεβαστές πολιτιστικές αφηγήσεις.

Η Σαρκοφάγος της Πολυξένης αποτελεί ένα αξιοσημείωτο έργο που γεφυρώνει τους μύθους, την τέχνη και την αρχαιολογίας. Η ανακάλυψη και η διατήρησή του έχουν εμπλουτίσει τη γνώση για τις πολιτιστικές επιρροές μεταξύ της αρχαίας Ελλάδας και της Ανατολίας, προσφέροντας μια άμεση σύνδεση με τις πεποιθήσεις, τις καλλιτεχνικές εκφράσεις και τις κοινωνικές αξίες της εποχής.

Καθώς οι αρχαιολόγοι συνεχίζουν να μελετούν τον χώρο, η Σαρκοφάγος της Πολυξένης  εμπνέει νέες ερμηνείες και ιδέες, παρέχοντας μια κληρονομιά ενός χαμένου κόσμου, όπου ο μύθος και η πραγματικότητα διασταυρώνονται με τους πιο απτούς τρόπους.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: The Archaeologist