Οι βιγλάτορες στους κυλινδρικούς πύργους της Χίου. Δεινοί παρατηρητές και έμπειροι πολεμιστές. Δείτε από ψηλά εντυπωσιακές λήψεις (βίντεο drone)

Οι βιγλάτορες στους κυλινδρικούς πύργους της Χίου. Δεινοί παρατηρητές και έμπειροι πολεμιστές. Δείτε από ψηλά εντυπωσιακές λήψεις (βίντεο drone)
Οι βίγλες της Χίου είναι μεσαιωνικοί, κυλινδρικοί πυργίσκοι, κτισμένοι σε ακτές και ακρωτήρια του νησιού. Σκοπός τους ήταν η παρατήρηση του πελάγους και η έγκαιρη ειδοποίηση των κατοίκων σε περίπτωση εχθρικής ή πειρατικής επιδρομής.

Τοποθετημένες σε μικρές αποστάσεις μεταξύ τους, σε οπτική επαφή η μία με την άλλη, ήταν πυκνότερες στις νότιες και δυτικές ακτές του νησιού που προσφέρονταν για αποβάσεις. Αποτελούν ένα παράκτιο δίκτυο παρατήρησης και μετάδοσης μηνυμάτων και κτίστηκαν στο πλαίσιο της αμυντικής οχύρωσης της Χίου από τους Γενουάτες. Οι βίγλες της Χίου συνέχισαν να λειτουργούν τουλάχιστον έως τα μέσα του 18ου αιώνα, οπότε η πειρατεία άρχισε να εκλείπει.

Αμυντικός μηχανισμός

Οι βίγλες χρησίμευαν πρωτίστως σαν παρατηρητήρια αλλά είχαν και αποτρεπτικό ρόλο. Όταν ο βιγλάτορας έβλεπε κάποιο εχθρικό πλοίο, ειδοποιούσε τις άλλες βίγλες και τα χωριά. Ακόμα και γειτονικά νησιά. Τα σήματα κινδύνου δίνονταν με καπνό την ημέρα και με φωτιά τη νύχτα. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούσαν είτε εύφλεκτη ξυλεία, ξερά χόρτα, θάμνους, καλάμια κ.ά. για ζωηρή φωτιά τη νύχτα είτε βρεγμένα σανά και κοπριά βοοειδών για πυκνό καπνό την ημέρα.

Τα κωδικοποιημένα μηνύματα ειδοποιούσαν για το σημείο επερχόμενης απόβασης και τον αριθμό των σκαφών, ώστε να αποσταλεί στρατιωτική δύναμη προς απόκρουση του επιδρομέα, οι δε χωρικοί να προφυλαχθούν στο εσωτερικό των χωριών που, ειδικά στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων, ήταν οχυρωμένα. Οπωσδήποτε έπρεπε το μήνυμα να φθάσει μέχρι τη Χώρα της Χίου, στο Κάστρο. Τη φωτιά υποτίθεται ότι την άναβαν στην κορυφή της βίγλας, αλλά είναι εξαιρετικά πιθανό τις περισσότερες φορές να την άναβαν έξω από τη βίγλα, όταν ο κίνδυνος δεν ήταν άμεσος και δεν υπήρχαν προβλήματα ορατότητας.

Πολλές φορές το σήμα κινδύνου μεταδίδονταν προσωπικά από τους ίδιους τους βιγλάτορες που έσπευδαν στο πλησιέστερο χωριό (με άλογο ή με τα πόδια) για να ειδοποιήσουν όταν δεν ήθελαν να δώσουν στόχο (σαν ένα είδος σιωπηλού συναγερμού).

Για τον τρόπο λειτουργίας των βιγλών ξένοι περιηγητές έχουν γράψει:

«Δια να φυλάξουν δε τα δέντρα και τα χωριά έκτισαν πύργους εις τα πέριξ της νήσου, εις απόστασιν 3 ή 4 μιλίων απ΄αλλήλων. Έκαστον δε γειτονικόν χωρίον απέστελλεν εκεί δύο άνδρας δια να φυλάττουν και όταν έβλεπον λέμβους, πλοία ή γαλέρας, ηδοπύουν και απεσύροντο ή και ημύνοντο».

Ο χαρακτήρας των μηνυμάτων είχε σκοπό να προειδοποιήσει για το σημείο επερχόμενης απόβασης και τον αριθμό των σκαφών, ώστε να αποσταλεί στρατιωτική δύναμη προς απόκρουση του επιδρομέα, οι δε χωρικοί να προφυλαχθούν στο εσωτερικό των χωριών που, ειδικά στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων, ήταν οχυρωμένα. Οπωσδήποτε έπρεπε το μήνυμα να φθάσει μέχρι τη Χώρα της Χίου, στο Κάστρο.

Οι βιγλάτορες

Η επάνδρωση των βιγλών γινόταν συνήθως από δύο άντρες, τους βιγλάτορες. Ανά πάσα στιγμή ο ένας από τους δύο βιγλάτορες είχε βάρδια στο παρατηρητήριο. Ανάμεσα στα καθήκοντα του βιγλάτορα ήταν και η συντήρηση της βίγλας και επείγουσες επιδιορθώσεις. Η επιλογή των βιγλατόρων γινόταν με προσοχή από τον τοπικό πληθυσμό και ο διορισμός τους ήταν επίσημος. Η θέση απαιτούσε υπευθυνότητα και ικανότητες.

Κάθε βιγλάτορας πήγαινε εκ περιτροπής κάθε δεύτερη Κυριακή στο χωριό του για να επισκεφτεί την οικογένειά του. Έπρεπε να επιστρέψει αυθημερόν με τις προμήθειες της εβδομάδας. Τα έξοδα της βίγλας και του πληρώματος τα κάλυπταν τα γειτονικά χωριά. Συχνά, μετά την επισήμανση του κινδύνου, οι βιγλάτορες εγκατέλειπαν τη θέση τους. Αυτό δεν το έκαναν για να γλυτώσουν, καθώς οι πειρατές δεν είχαν λόγο να σπαταλούν χρόνο και δυνάμεις για να πολιορκήσουν τη βίγλα. Ο βασικός λόγος ήταν για να πάρουν μέρος στην άμυνα των οικισμών καθώς οι βιγλάτορες ήταν από τους έμπειρους πολεμιστές..

Οι βιγλάτορες είχαν ελαφρύ οπλισμό για την άμυνά τους και αντιμετώπιζαν τους επιτιθέμενους  με ρίψεις ακοντίων βελών και λίθων. Οι καταχύστρες ήταν ένα αποτελεσματικό μέσο άμυνας. Αργότερα ο οπλισμός τους εξελίχθηκε και συμπεριλάμβανε πυροβόλα όπλα, ίσως ένα μικρό κανόνι, και διάφορα είδη τυφεκίων, ανάλογα με την εποχή: εσπιγκάρδες, αρκεβούζια, μουσκέτα.

Η τυπική μορφή της βίγλας της Χίου και το δωμάτιο του βιγλάτορα

Μία τυπική βίγλα της Χίου έχει κυλινδρικό κορμό, με κουλουροκωνική βάση, με κλίση τέτοια ώστε να εξοστρακίζονται τα βλήματα, αλλά και να αυξάνεται η βάση έδρασης, για λόγους ευστάθειας. Το εσωτερικό της κυλινδρικής βίγλας γεμίζει με χώμα και αργούς λίθους. Η τοιχοποιία των βιγλών αποτελείται από λίθους τοπικής προέλευσης, συνδεδεμένους με ισχυρό ασβεστοκονίαμα, με προσθήκη πλινθοσυντρίμματος και διαιρείται σε οριζόντιες στάθμες, με χαρακτηριστικούς συνεχείς αρμούς δόμησης.

Το συνολικό της ύψος φθάνει περίπου τα 12 μέτρα και έχει μέση διάμετρο, στην περιοχή του κορμού, 7,5μ. Σε στάθμη 8μ. περίπου από το έδαφος διαμορφώνεται ένα δωμάτιο για το βιγλάτορα, το οποίο καλύπτεται από χαμηλό θόλο. Μία οπή σε κάποιο άκρο του θόλου επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ του εσωτερικού χώρου και του δώματος της βίγλας, όπου υπάρχουν οι επάλξεις. Η πρόσβαση στο δωμάτιο του βιγλάτορα γινόταν μέσω απλής ανασυρόμενης κλίμακας ή ανεμόσκαλας, έτσι ώστε να μην υπάρχει πρόσβαση στους επιδρομείς.

Η θύρα που γενικά ποτέ δεν ήταν από την πλευρά της θάλασσας, ασφάλιζε από μέσα με ένα μεγάλο ξύλο, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις υπήρχε από πάνω της καταχύστρα (αμυντική κατασκευή μέσα στην οποία διοχετεύονταν καυτά υγρά που απωθούσαν τους επιδρομείς). Καταχύστρες υπήρχαν επίσης και σε σημεία περιμετρικά της βίγλας. Στο δωμάτιο του βιγλάτορα ανοίγονταν μικρά παράθυρα, τραπεζοειδούς κάτοψης που κατέληγαν σε στενές οπές, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ανοίγονται επιπλέον πολεμότρυπες.

Δείτε το βίντεο drone του συνεργάτη μας Κωνσταντίνου Αναγνώστου από τις βίγλες της Χίου:

Η λέξη «Βίγλα» έχει λατινική ρίζα. Προέρχεται από το vigil ή vigilia που σημαίνει σκοπιά, φυλάκιο, παρατηρητήριο. Κατά τη Γενουοκρατία στη Χίο δεν υπήρχε μεγάλη στρατιωτική δύναμη. Η άμυνα του νησιού οργανώθηκε  με τη δημιουργία κάστρων και οχυρωμένων οικισμών, καθώς και ενός δικτύου με παράκτιες βίγλες που ήταν, με διαφορά, το πιο εκτεταμένο στην Ελλάδα.

Συνολικά έχουν εντοπισθεί 30 βίγλες στο νησί, από τις οποίες οι 24 είναι κηρυγμένες ως διατηρητέες. Χαρακτηριστικά μνημεία αυτού του είδους, τα οποία έχουν πρόσφατα αναστηλωθεί, αποτελούν: η Βίγλα του Παχή, στην ομώνυμη παραλία της Σιδηρούντας, η Βίγλα των Μεστών και η Βίγλα στο Τραχήλι, κοντά στο χωριό Λιθί. Σε πολλές παραλίες του νησιού δεσπόζουν βίγλες.

Toποθεσία

Η διασπορά των βιγλών είναι πολύ πιο πυκνή στα νότια και δυτικά του νησιού. Ένας λόγος γι’ αυτό είναι ότι το βόρειο μέρος της Χίου είναι ορεινό με ψηλές κορφές. Έτσι η μορφολογία του εδάφους προσφέρει φυσική προστασία και τη δυνατότητα αφ’ υψηλού παρατήρησης χωρίς να είναι απαραίτητη η κατασκευή πολλών πύργων. Στο νότιο μέρος του νησιού οι ακτές είναι πιο προσιτές. Επιπλέον ο εύφορος κάμπος και ειδικά τα πολύτιμα μαστιχόδενδρα χάριζαν πλούτο και ευημερία, που ήταν μια ιδιαίτερα ελκυστική λεία για τους πειρατές. Για αυτό η ανάγκη για αμυντικές κατασκευές ήταν πιο επιτακτική, συν το γεγονός ότι υπήρχαν περισσότεροι διαθέσιμοι πόροι για αυτό το σκοπό.

Διαβάστε ακόμα: H «τσουλήθρα του διαβόλου». Μοιάζει με κανάλι που μεταφέρει νερό, αλλά οι επιστήμονες λένε ότι δεν είναι ανθρώπινο έργο

Η επιλογή της τοποθεσίας στην οποία χτιζόταν η βίγλα γινόταν με στόχο τον καλύτερο δυνατό έλεγχο της θάλασσας, και με γνώμονα το βάθος του ορίζοντα, την ύπαρξη περασμάτων, την ευκολία απόβασης και τη δυνατότητα επικοινωνίας με άλλα σημεία του νησιού. Ιδιαίτερη προσοχή χρειαζόταν στα σημεία που προσφέρονταν για ελλιμενισμό πλοίων. Η θέση και η απόσταση μεταξύ δύο βιγλών εξαρτάται από τις τοπικές  συνθήκες, τη  μορφή των ακτών, τη μορφολογία του εδάφους, αλλά και τη μέγιστη απόσταση στην οποία μπορεί να υπάρχει ικανοποιητική ορατότητα κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες.

Στις βίγλες που ξέρουμε σήμερα η απόσταση κυμαίνεται από 1,6 χλμ μέχρι 3,8 χλμ. Ο Jean de Thevenot το 1656 αναφέρει απόσταση τριών ή τεσσάρων μιλίων, ενώ ο ιστορικός Ιερώνυμος Ιουστινιάνης, το 1586, θεωρεί ότι η ενδεδειγμένη απόσταση μεταξύ δύο βιγλών είναι ένα μίλι.

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Ανάβατος. Δείτε από ψηλά τον «Μυστρά του Αιγαίου» που ερήμωσε όταν οι Τούρκοι έσφαξαν όλους τους κατοίκους. Το χωριό όπου ο χρόνος σταμάτησε για πάντα (βίντεο Drone)

Ακολουθήστε τη mixanitouxronou.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε τις σημαντικότερες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στη mixanitouxronou.gr

ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ

Παρακαλούμε σχολιάζετε κόσμια. Υβριστικά σχόλια δεν θα γίνονται αποδεκτά

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

close menu