Στις Ευρωεκλογές του 1984 κυμάτισαν 7 εκατομμύρια πλαστικά σημαιάκια. Τα στοιχήματα για το νικητή. Οι φανατικοί που ποντάριζαν ακόμη και το σπίτι τους για νίκη του ΠΑΣΟΚ ή της ΝΔ

Ευρωεκλογές 1984. Ήταν η δεύτερη φορά που οι έλληνες πολίτες καλούνταν να εκλέξουν τους βουλευτές που θα τους εκπροσωπούσαν στο Ευρωκοινοβούλιο. Θεωρήθηκαν οι κρισιμότερες ευρωεκλογές της δεκαετίας.

Ο λόγος ήταν επειδή έγιναν τον τρίτο χρόνο μετά την εκλογή του Ανδρέα Παπανδρέου στις βουλευτικές εκλογές του 1981 και απέκτησαν τον χαρακτήρα απολογισμού του έργου που είχε κάνει το κίνημα της “Αλλαγής”. Παράλληλα, ήταν προμήνυμα των επόμενων βουλευτικών εκλογών, του 1985. Γι’ αυτό και οι εφημερίδες της εποχής χαρακτήριζαν τις ευρωεκλογές του 84 ως “προεκλογές”.

Η προεκλογική περίοδος διεξήχθη σε κλίμα εθνικής αναμέτρησης με αντίπαλα στρατόπεδα το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ ως αρχηγός του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, πίστευε ότι η πολιτική ηγεσία του ΠΑΣΟΚ είχε ατονήσει και έδωσε τις εκλογές χαρακτήρα δημοψηφίσματος, ζητώντας “αναμέτρηση εφ’ όλης της ύλης”.

Ο προεκλογικός αγώνας, οι συγκεντρώσεις και τα πλαστικά σημαιάκια

Η σύγκρουση ήταν μεταξύ “φωτός και σκότους”, όπως είχε αναφέρει ο τότε υπουργός Εσωτερικών Μένιος Κουτσόγιωργας.

Ο Παναγιώτης Κουστένης περιγράφει το κλίμα της εποχής στο βιβλίο: “Η Ελλάδα στη δεκαετία του ΄80. Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό”: “Ο προεκλογικός αγώνας εξελίχθηκε σε “θρίαμβο” ρύπανσης και ηχορύπανσης. Η αναμέτρηση απείχε έτη φωτός από το αντικειμενικό της περιεχόμενο που ήταν η πολιτική της χώρας στο πλαίσιο της ΕΟΚ”.

Σύνθημα του ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές του 84 ήταν ‘Ψηφίστε Ελληνικά” και “Πρώτα η Ελλάδα”, τονίζοντας ότι Ελλάδα έπρεπε να είναι αυτοδύναμη και εντός της ΕΟΚ για το καλό της. Πλέον, είχε πάψει να κάνει λόγο για έξοδο από την ευρωπαϊκή κοινότητα, παρόλο που πριν τρία χρόνια τα προεκλογικά συνθήματα που χρησιμοποιούσε ήταν “έξω από την ΕΟΚ” και “ΕΟΚ, ο λάκκος των λεόντων”.

Από την άλλη πλευρά, η Νέα Δημοκρατία και ο αρχηγός της επέμεναν ότι αποτελούν “τη μόνη λύση”.

Ο φανατισμός των οπαδών είχε εκδηλωθεί από τη δεκαετία του 70 με τα “πράσινα” και “μπλε” καφενεία, πολλά από τα οποία σέρβιραν τον καφέ σε φλιτζάνια διακοσμημένα με το σύμβολο του κόμματος που υποστήριζαν.

Καθώς πλησίαζε η Κυριακή της 17ης Ιουνίου η “μάχη της αφίσας” είχε ξεκινήσει. Όσο πιο ευρηματική τόσο το καλύτερο. Η φαντασία ήταν το όπλο του κάθε κόμματος για να επηρεάσει συναισθηματικά τους ψηφοφόρους.

Το ίδιο ίσχυε και για τα φυλλάδια που διανέμονταν στον κόσμο. Χαρακτηριστικό είναι το φυλλάδιο της Νέας Δημοκρατίας. Στην αρχή “ξεγελάει το μάτι”, καθώς είναι πράσινο που παραπέμπει στο ΠΑΣΟΚ. Δείχνει μια ρουλέτα, το μπαλάκι της οποίας έχει το σήμα του ΠΑΣΟΚ. “Γελάει η Ευρώπη”, έγραφε με κεφαλαία γράμματα. Το φυλλάδιο σχολιάζει σαρκαστικά την τοποθέτηση του αντίπαλου κόμματος σχετικά με την ένταξη στην ΕΟΚ στο παρελθόν.

Στις πολιτικές συγκεντρώσεις επικρατούσε η λεγόμενη λαοθάλασσα. Χιλιάδες κόσμος πήγαινε να ακούσει την ομιλία του κόμματος που υποστήριζε ακόμη και αν χρειαζόταν να ταξιδέψει πολλές ώρες. Από διάφορες τοποθεσίες της επαρχίας ξεκινούσαν δεκάδες πούλμαν που πήγαιναν “εκδρομή” τους οπαδούς στις προεκλογικές ομιλίες.

Γέμιζαν πλατείες και δρόμους πολλά μέτρα μακριά από την εξέδρα του ομιλητή. Η τηλεόραση τα έκανε να φαίνονται χιλιόμετρα.

Στο χέρι κρατούσαν πλαστικές κομματικές σημαίες, τις οποίες κουνούσαν με ενθουσιασμό και έδιναν τόνο και χρώμα στις προεκλογικές συγκεντρώσεις. Η πλαστική σημαία είχε μετατραπεί σε “βιομηχανία”, κάτι σαν τους χαρταετούς την Καθαρά Δευτέρα.

Στην επαρχία κοσμούσαν και τα περισσότερα μπαλκόνια.

Κόστιζε 16 δραχμές η μία. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “ΤΑ ΝΕΑ”, πουλήθηκαν περισσότερα από 7 εκατομμύρια σημαιάκια κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου του ’84. Αυτό σημαίνει ότι στις εκδηλώσεις “ανέμιζαν 112 εκατομμύρια δραχμές”!

Ο δημοσιογράφος Ανδρέας Δεληγιάννης στην εφημερίδα “ΤΟ ΒΗΜΑ”, την ημέρα των ευρωεκλογών, έγραφε ότι ο εκλογικός αγώνας που είχε προηγηθεί, είχε “όλα τα χαρακτηριστικά ενός ποδοσφαιρικού ντέρμπι και ότι οι οπαδοί των κομμάτων με τις σημαίες “παρά πόδα” περιμένουν τα αποτελέσματα”.

Τα “ευρωστοιχήματα”

Δημοσίευμα στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”, ανέφερε περιστατικά με οπαδούς που έβαζαν στοιχήματα για το ποιο κόμμα θα στείλει περισσότερους ευρωβουλευτές στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Στο τραπέζι έπεφταν χρήματα, γλυκά, μέχρι και ακίνητα.

Όπως έγραφε στο ρεπορτάζ του, δυο επιχειρηματίες από το Μεγαλοχώρι της Καβάλας στοιχημάτισαν 200.000 δραχμές, ο ένας υπέρ του ΠΑΣΟΚ και ο άλλος υπέρ της Νέας Δημοκρατίας.

Ένας 22χρονος στοιχημάτισε ένα σπίτι που είχε μόλις κληρονομήσει υπέρ του ΠΑΣΟΚ.

Στοίχημα είχε βάλει και ένας βουλευτής του ΠΑΣΟΚ με έναν δημοσιογράφο που υποστήριζε τη ΝΔ. Όποιος κέρδιζε θα έπαιρνε ένα ταψί με γλυκά “Ροξ”, ενώ πολλοί οπαδοί των δύο κομμάτων έταζαν “τραπεζώματα”.

Τα αποτελέσματα

Οι εκλογές της 17ης Ιουνίου 1984 έληξαν με πρώτο κόμμα το ΠΑΣΟΚ. Συγκέντρωσε ποσοστό 41,6%, το οποίο μεταφράστηκε σε 10 έδρες. Οι εκλεγμένοι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ήταν:

ο Γεώργιος Μαύρος, ο Μανώλης Γλέζος, ο Παρασκευάς Αυγερινός,

ο Σπύρος Πλασκοβίτης, ο Γρηγόρης Βαρφής,

ο Νικόλαος Βγενόπουλος, ο Χρήστος Παπουτσής, ο Νίκος Γαζής,

ο Γιώργος Ρωμαίος και η Κωνσταντίνα Πανταζή.

Ακολούθησε η Νέα Δημοκρατία με ποσοστό 38,1% και 9 έδρες. Ανάμεσα στους εκλεγμένους ευρωβουλευτές ήταν και ο αρχηγός του κόμματος Ευάγγελος Αβέρωφ.

Οι υπόλοιποι εκλεγμένοι ευρωβουλευτές της Ν.Δ ήταν:

ο Ιωάννης Μπούτος, ο Γιάννης Τζούνης, ο Δημήτριος Ευρυγένης,

ο Ευθύμιος Χριστοδούλου, ο Παναγιώτης Λαμπρίας, ο Γεώργιος Αναστασόπουλος, η Μαριέττα Γιαννάκου και ο Κώστας Γεροντόπουλος.

Τρίτο στη σειρά ήρθε το ΚΚΕ με 11,64% και τρεις έδρες με τους Γρηγόρη Φαράκο, Βασίλη Εφραιμίδη και Δημήτρη Αδάμο.

Το ΚΚΕ εσωτερικού πήρε ποσοστό 3,4% και μία έδρα με τον Λεωνίδα Κύρκο.

Μία έδρα πήρε και η πρωτοεμφανιζόμενη φιλοχουντική ΕΠΕΝ με τον Χρύσανθο Δημητριάδη και ποσοστό 2,3%.

Παρά τη νίκη για το ΠΑΣΟΚ, φάνηκε ότι η επιρροή του άρχισε να φθίνει. Το ποσοστό του από τις βουλευτικές εκλογές του 1981 είχε πέσει κατά 6,5%. Η “Καθημερινή” τη Δευτέρα 18 Ιουνίου 1984 έχει τίτλο: “Με ουσιαστικές απώλειες ο πρώτος, με κέρδη ο δεύτερος”.

Τα έξοδα των Ευρωεκλογών

Στις 28 Ιουνίου 1984 οι δημοσιογράφοι Βασίλης Καββαθάς και Λουκάς Δημάκας δημοσίευσαν στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ” πόσο κόστισαν οι Ευρωεκλογές του 1984. Σύμφωνα με την έρευνά τους δαπανήθηκαν 57 δισεκατομμύρια δραχμές από το Δημόσιο και τα κόμματα.

Η προεκλογική εκστρατεία των κομμάτων στοίχισε περίπου 5 δισεκατομμύρια δρχ.

Σε αυτό το ποσό συμπεριλήφθηκαν: το κόστος μετακίνησης υποψηφίων ευρωβουλευτών και οπαδών με μισθωμένα αυτοκίνητα, το κόστος προεκλογικών συγκεντρώσεων, οι αφίσες και τα πανό, το κόστος εκτύπωσης και διανομής εκλογικού υλικού, η μετάβαση ομιλητών των κομμάτων στο εξωτερικό και η λειτουργία των εκλογικών κέντρων σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Ενδεικτικά, για 3 χιλιάδες 8φυλλες αφίσες το ενοίκιο σε σανιδώματα και πλαίσια για 15 μέρες ήταν 7 εκατομμύρια δραχμές. Για την παραγωγή τους δίνονταν άλλα 850 χιλιάδες δραχμές.

Υπέρογκα ποσά δαπανήθηκαν και για τις μπογιές που χρησιμοποιήθηκαν. Όπως αναφέρει το δημοσίευμα μόνο για μια συγκέντρωση στην Πάτρα καταναλώθηκε ένας τόνος μπογιάς, ενώ υπολογίστηκε ότι συνολικά χρησιμοποιήθηκαν περισσότεροι από 20 τόνοι, οι οποίοι σε χρήματα μεταφράζονταν σε 5 εκατομμύρια.

Το κόστος μετακίνησης των εκλογέων στους τόπους καταγωγής τους για να ψηφίσουν, υπολογίστηκε στα 3 δισεκατομμύρια, ενώ το κόστος των Ι.Χ. αυτοκινήτων για τις προεκλογικές συγκεντρώσεις ήταν 2 δισεκατομμύρια.

Στα έξοδα υπολογίζονταν επίσης, το κόστος της κρατικής μηχανής, καθώς οι τρέχουσες καθημερινές δουλειές μεταφέρονταν για μετά τις εκλογές. Κατά μέσο όρο χάθηκαν δέκα μέρες από όλους τους υπαλλήλους.

Παράλληλα, στους δημόσιους υπαλλήλους χορηγούνταν άδεια μετά αποδοχών για να ψηφίσουν έως δυο μέρες, ένα δικαίωμα που έκαναν χρήση περισσότεροι από 50 χιλιάδες υπάλληλοι.

Στον ιδιωτικό τομέα τουλάχιστον τρεις χαμένες μέρες εργασίας υπολογίστηκαν σε  σε 27 δισεκατομμύρια.

Έγιναν έξοδα για τη μετακίνηση και την τροφή 20.000 ανδρών και στρατιωτικών υπαλλήλων που ήταν η φρουρά φρουρά στα εκλογικά τμήματα. Οι εκλογές ήταν δαπανηρές αν και η χώρα ήταν φτωχή. Τότε πρωτοακούστηκε και η φράση “η δημοκρατία κοστίζει”.

Διαβάστε στην ΜτΧ: Τα «πράσινα» και «μπλε» καφενεία της δεκαετίας του ΄80. Οι ψηφοφόροι δεν μίλαγαν μεταξύ τους και έπιναν καφέ σε κούπες με τα σύμβολα των κομμάτων