Όταν ο χορός χούλα απαγορεύτηκε από τους ιεραποστόλους. Ο διωγμός της χαβανέζικης γλώσσας και κουλτούρας

Το κορίτσι που χορεύει χούλα, με το λουλουδένιο στεφάνι στο κεφάλι και τη φούστα από φύλλα, έχει γίνει σύμβολο της χαβανέζικης φιλοξενίας από τη δεκαετία του 1920, όταν άρχισαν να φτάνουν τα πρώτα κρουαζιερόπλοια στη Χονολουλού.

Τους τελευταίους δύο αιώνες, ο χαβανέζικος χορός έχει μετατραπεί από θρησκευτική πράξη σε τουριστικό αξιοθέατο.

Οι ρίζες του χούλα

Πριν οι Δυτικοί φτάσουν στη Χαβάη, το 1778, ο χορός χούλα ήταν σημαντικό κομμάτι της ζωής των ιθαγενών. Για εκατοντάδες χρόνια, oι χορευτές χόρευαν με συνοδεία ψαλμών σε τελετές μέσα σε ναούς, για να τιμήσουν θεούς και αρχηγούς ή για να διηγηθούν ιστορίες που εξηγούσαν φυσικά φαινόμενα, όπως ο καιρός, τα αστέρια, η γη και η λάβα.

Οι παραδόσεις της Χαβάης περιλαμβάνουν πολλές ιστορίες για το πώς ξεκίνησε ο χορός χούλα. Πολλές από αυτές έχουν ως πρωταγωνίστρια την Πέλε, τη θεά των ηφαιστείων και της φωτιάς. Οι χοροί και οι ψαλμοί διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή.

Για παράδειγμα, στο νησί της Χαβάης, όπου υπάρχουν ενεργά ηφαίστεια, οι χοροί είναι δυναμικοί και θορυβώδεις. Αντίθετα, στο νησί Καουάι, που είναι πιο ήρεμο, οι κινήσεις είναι απαλές και ρυθμικές, σαν τα κύματα της θάλασσας.

Πριν τη δεκαετία του 1820, οι Χαβανέζοι δεν είχαν γραπτή γλώσσα, οπότε χρησιμοποιούσαν τον χορό χούλα, προκειμένου να μεταφέρουν γνώσεις από γενιά σε γενιά. Όμως τον 19ο αιώνα, με την άφιξη των χριστιανών ιεραποστόλων, ο χούλα απαγορεύτηκε ως παγανιστικός χορός σε δημόσιους χώρους. Οι παραστάσεις συνεχίστηκαν κρυφά, σε απομακρυσμένα μέρη, κι έτσι ο χορός δεν “έσβησε” ποτέ από την παράδοση.

Το 1883, ο βασιλιάς Δαβίδ Καλακάουα προσπάθησε να επαναφέρει τον τελετουργικό χούλα. Στην εντυπωσιακή στέψη του, στο παλάτι Iolani, διοργάνωσε εκδηλώσεις με χορούς χούλα, μουσική και παραδοσιακά χαβανέζικα φαγητά. Ο βασιλιάς ήταν γνωστός ως «ο χαρούμενος μονάρχης» γιατί αγαπούσε και υποστήριζε τον πολιτισμό της Χαβάης.

Όμως η χριστιανική επιρροή είχε αλλάξει τον χούλα. Τα τραγούδια έγιναν πιο ήρεμα και οι χοροί δεν ήταν πια αφιερωμένοι στους θεούς, αλλά στους βασιλιάδες και τις βασίλισσες.

Η αναβίωση δεν κράτησε πολύ. Το 1893, Αμερικανοί επιχειρηματίες ανέτρεψαν τη βασίλισσα Λιλιουοκαλάνι. Το 1898, οι ΗΠΑ προσάρτησαν τη Χαβάη και την έκαναν επίσημα αμερικανικό έδαφος το 1900. Ο χούλα παραμερίστηκε και πάλι.

Πώς ο χορός χούλα έγινε στερεότυπο

Στην ηπειρωτική Αμερική, πολλοί γνώρισαν τον χαβανέζικο πολιτισμό το 1915, στην Έκθεση Παναμά Ειρηνικού στο Σαν Φρανσίσκο. Η εκδήλωση προκάλεσε ενθουσιασμό για τη Χαβάη, αλλά και μια παραμορφωμένη εκδοχή του χούλα, με φούστες από σελοφάν και στηθόδεσμους από καρύδες. Αυτή η εικόνα κυριάρχησε σε ταινίες του Χόλιγουντ, σε μπαρ με θέμα το τίκι και σε θεάματα της εποχής.

Η κουλτούρα Tiki είναι δυτική φανταστική απεικόνιση της Πολυνησίας. Ξεκίνησε στα μπαρ το 1930, με τροπικά κοκτέιλ και διακόσμηση.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, οι θαλάσσιες κρουαζιέρες έγιναν δημοφιλείς και χιλιάδες τουρίστες από τις ΗΠΑ ταξίδεψαν στη Χονολουλού. Στην παραλία Γουαϊκίκι, άρχισαν να χτίζονται ξενοδοχεία, όπως το Royal Hawaiian.

Μετά την επιτυχία των κρουαζιέρων, όπου οι ντόπιοι καλωσόριζαν τους τουρίστες με λουλούδια και χορούς, ξεκίνησε η δωρεάν παράσταση Kodak Hula το 1937 στην παραλία Γουαϊκίκι. Τέτοια θεάματα έκαναν το χορό χούλα δημοφιλή, ωστόσο δημιούργησαν στερεότυπα, καθώς θεωρήθηκε απλά ένας διασκεδαστικός χορός με κουνήματα γοφών και χεριών.

Η χαβανέζικη ταυτότητα συνέχισε να υποβαθμίζεται κατά την περίοδο που τα νησιά βρίσκονταν υπό αμερικανικό έλεγχο – και ακόμα περισσότερο μετά την ένταξη της Χαβάης στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1959.

Η χαβανέζικη γλώσσα σταμάτησε να διδάσκεται στα σχολεία και τα παιδιά τιμωρούνταν αν την μιλούσαν. Έτσι, η γλώσσα σχεδόν εξαφανίστηκε. Επειδή ο χορός χούλα συνδυάζεται πάντα με τραγούδια ή ψαλμούς στα χαβανέζικα, κινδύνευε κι αυτός να χαθεί.

Η αναβίωση του χούλα

Στα μέσα του 20ού αιώνα, έγιναν πολλές αλλαγές. Το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα, που ξεκίνησε για τους Αφροαμερικανούς τη δεκαετία του 1960, επηρέασε και τους Χαβανέζους. Ο λαός ήθελε να αλλάξει τους νόμους, να δίνει στα παιδιά του χαβανέζικα ονόματα και να μιλά τη γλώσσα του. Το 1978, η χαβανέζικη γλώσσα έγινε επίσημη και άρχισε να διδάσκεται στα σχολεία, μαζί με τον πολιτισμό και την ιστορία της Χαβάης.

Οι ντόπιοι επανέφεραν και το χορό χούλα. Από το 1964, η πόλη Χίλο διοργανώνει το Φεστιβάλ Merrie Monarch, που σήμερα είναι ο πιο σημαντικός διαγωνισμός χούλα. Υπάρχουν κι άλλα φεστιβάλ σε διάφορα νησιά, όπως για παιδιά ή προς τιμή του βασιλιά Καμεχαμέχα, ο ηγεμόνας που ένωσε τα νησιά της Χαβάης σε ενιαίο βασίλειο στο 1810.