Πώς η “κόρη του γιαλού” έγινε η “γριά του Κακοπέρατου” στην Ικαρία. Η ιστορία του γλυπτού στο βράχο και του τραγουδιού

Γράφει ο συνεργάτης μας, ιστορικός ερευνητής Στέφανος Μίλεσης

Το καλοκαίρι του 1951, σε ερημική ακρογιαλιά της Ικαρίας, στον Κακοπέρατο, τα χέρια ενός ταλαντούχου γλύπτη εργάστηκαν πάνω στον άγριο βράχο της ακτής, δημιουργώντας τη σιλουέτα μιας γυναίκας. Ένας πελώριος άγριος βράχος μεταμορφώθηκε ξαφνικά σε μια γυναίκα που έχει το βλέμμα της στραμμένο στη θάλασσα.

Ένας απότομος βράχος, που κάθεται στη θάλασσα άγριος και τεράστιος στις διαστάσεις, καθιστά δύσκολο το πέρασμα από την ακτή κι έτσι προέκυψε το όνομά του “Κακοπέρατος”. Όμως η μορφή του βράχου ήταν “ανθρωπομορφική” ήδη από τη φύση καμωμένη.

Χρειαζόταν η παρέμβαση ενός ανθρώπου, ο οποίος με τη δημιουργική τέχνη του γλύπτη και τη ματιά του καλλιτέχνη να πραγματώσει μια ιστορία του νησιού, να δώσει σχήμα στο βράχο.

Κι αυτός ο γλύπτης ήταν ο Νικόλαος Ίκαρης (Αϊβαλιώτης) από την Ικαρία. Σκαρφάλωσε πάνω στον “Κακοπέρατο”, δέθηκε με σχοινιά και για ώρες άρχισε να τον μελετά από κοντά. Σχεδίαζε στο καρνέ του τις γωνίες που έπρεπε να λειάνει και άλλες που όφειλε να τονίσει. Ύστερα, άφηνε το καρνέ κι έπιανε για ώρες το καλέμι κι άρχιζε το σμίλευμα.

Στο πλάι του κι ένας μαρμαράς του νησιού, ο Μιχάλης Ρανάς. Όταν η γυναίκα τελείωσε, ο καλλιτέχνης την ονόμασε “Κόρη του γιαλού”. Αναπαριστούσε μια γυναίκα που μαρμάρωσε κάποτε στο περιγιάλι, περιμένοντας τον καλό της να επιστρέψει από την ξενιτιά. Μάλιστα, στην αρχική του μορφή ο βράχος ακριβώς στην κορυφή του είχε σμιλευτεί έτσι, ώστε να φέρει τα χαρακτηριστικά μιας νέας γυναίκας.

Από κόρη του γιαλού σε γριά του Κακοπέρατου

Όμως ο καιρός πέρασε, ο χρόνος, ο άνεμος, τα κύματα κατέστρεψαν τη βραχομορφή και η πεντάμορφη που ζωντάνεψε για λίγο καιρό, έπαψε πια να θυμίζει νέα γυναίκα. Μαζί με τη μορφή της άλλαξε κι ο μύθος! Έτσι η “κόρη του γιαλού” έγινε “γριά του Κακοπέρατου”.

Σύμφωνα με την παράδοση, αναπαριστά μια μάνα, η οποία κατέβαινε κάθε μέρα στην παραλία ανυπομονώντας να επιστρέψει στο νησί ο ξενιτεμένος γιος της. Όταν πληροφορήθηκε ότι το καράβι του ναυάγησε και  πνίγηκε, ο πόνος της έγινε αβάσταχτος. Έτσι, ο Θεός τη λυπήθηκε και την …πέτρωσε.

Όσο για τον δημιουργό της, τον Νικόλαο Ίκαρη, από μικρό τον συγκινούσε η ιστορία της κόρης του γιαλού κι έτσι θέλησε το 1951, ένα χρόνο πριν ολοκληρώσει τη φοίτησή του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, να “ζωντανέψει” τον μύθο του νησιού του.

Γεννημένος το 1915 στην Ικαρία, ο Νικόλαος Ίκαρης (Αϊβαλιώτης το οικογενειακό του επώνυμο) είχε πολεμήσει στο Ελληνοαλβανικό Μέτωπο και είχε λάβει μέρος στην Εθνική Αντίσταση, με αποτέλεσμα να φυλακιστεί.

Στις ΗΠΑ έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Κingsborough της Νέας Υόρκης. Έργα του η προτομή του Νίκου Γούναρη στο Μαρούσι, το Άγαλμα του Ίκαρου στον Άγιο Κήρυκο, το Άγαλμα του Πυθαγόρα στο Πυθαγόρειο, το γλυπτό της μάνας στον Βόλο κ.α.

Πέθανε στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 25 Δεκεμβρίου του 1994.

Το τραγούδι

Εκτός από το γλυπτό, υπάρχει και το παραδοσιακό τραγούδι «Η Κόρη του Γιαλού». Το θέμα του είναι ερωτικό και συμβολικό, καθώς μιλάει για την ομορφιά και τη γοητεία μιας νεαρής κοπέλας, η οποία παρομοιάζεται με νεράιδα ή γοργόνα που βγαίνει από τη θάλασσα.

Το τραγούδι έχει περάσει στο ρεπερτόριο πολλών παραδοσιακών μουσικών σχημάτων και καλλιτεχνών και είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στα γλέντια και στα πανηγύρια της Ικαρίας. Χαρακτηριστικοί στίχοι του τραγουδιού:

«Να σ’ αγαπώ ήντα ‘θελα, να σ’ αγαπώ ήντα θέλω

κόρη του γιαλού μη βγαίνεις, και στην άμμο μην πηγαίνεις»

Αρχική φωτογραφία: «Η Γριά του Κακοπέρατου». Πηγή: Προοδευτικός Σύλλογος Ξυλοσύρτη Ικαρίας “Ο Αθέρας”