“Κοπάδια από καρχαρίες έτρωγαν τους ναυαγούς”. Η άγνωστη ιστορία του Β΄ΠΠ και η θυσία των ελλήνων ναυτικών

Γράφει ο συνεργάτης μας, ιστορικός ερευνητής Στέφανος Μίλεσης

Τον Μάρτιο του 1943, εξελίχθηκε στη μέση του Ατλαντικού μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Τορπιλίστηκε το υπερωκεάνιο “Αυτοκράτειρα του Καναδά” (Empress of Canada). Ανάμεσα στους επιβάτες ήταν και 194 Έλληνες της “11ης Ναυτικής Αποστολής” που μετέβαιναν στην Αγγλία, για να παραλάβουν τα παραχωρούμενα στην Ελλάδα πολεμικά πλοία. Οι Έλληνες ωστόσο που διασώθηκαν κάνουν λόγο για πλοίο φορτωμένο με 6.500 επιβάτες. Οι 3.500 έχασαν τη ζωή τους! Μετά τον πνιγμό, κύρια αιτία θανάτου ήταν οι καρχαρίες!

Το υπερωκεάνιο Empress of Canada (Αυτοκράτειρα του Καναδά)

Με το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το 1939, το υπερωκεάνιο Empress of Canada μετατράπηκε σε πλοίο μεταφοράς στρατευμάτων. Μετέφερε στρατεύματα της ANZAC από τη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία προς τις εμπόλεμες ζώνες στην Ευρώπη. Το αποκαλούσαν «Το Φάντασμα», επειδή επί 3,5 χρόνια κατάφερνε να ξεφύγει από τα γερμανικά υποβρύχια.

Οι Γερμανοί το αναζητούσαν, οι Ιταλοί το τορπίλισαν

Στις 13 Μαρτίου 1943,  ταξίδευε από το Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής προς το Ηνωμένο Βασίλειο μέσω του Τακοράντι. Στο πλοίο επέβαιναν 1.346 άτομα, συμπεριλαμβανομένων 499 Ιταλών αιχμαλώτων πολέμου, 194 Ελλήνων του Πολεμικού Ναυτικού που αποτελούσαν μέρος της “11ης Ναυτικής Αποστολής”, Πολωνοί και άλλες εθνότητες σε μικρότερους αριθμούς. Το Ντέρμπαν αποτελούσε έναν σταθμό επαναπροώθησης στρατιωτικών συμμαχικών δυνάμεων προς το Ηνωμένο Βασίλειο για τη συνέχιση του αγώνα.

Λίγο πριν τα μεσάνυχτα το υπερωκεάνιο δέχθηκε την επίθεση του ιταλικού υποβρυχίου Leonardo Da Vinci. Βρισκόταν περίπου 640 χλμ. νότια του Ακρωτηρίου Πάλμας στα ανοικτά της Αφρικής. Την πρώτη τορπίλη ακολούθησε μια δεύτερη και μετά από 20 λεπτά το κολοσσιαίο υπερωκεάνιο βυθίστηκε.

Ιταλοί φόνευσαν Ιταλούς

Από τους περίπου 1800 επιβαίνοντες, οι 392 πέθαναν. 90 ήταν γυναίκες και 44 μέλη του πληρώματος.  Σχεδόν οι μισοί από τους αναφερόμενους θανάτους ήταν Ιταλοί αιχμάλωτοι και σκοτώθηκαν από τους συμπατριώτες τους, που βύθισαν το πλοίο. Στους 392 συγκαταλέγονται και όσοι κατασπαράχτηκαν από καρχαρίες.

Ήδη από τη στιγμή του τορπιλισμού είχε εκδοθεί σήμα SOS. Τα σκάφη διάσωσης που επιχειρούσαν επί μια εβδομάδα περισυνέλεξαν τους επιζώντες και τους μετέφεραν στο Freetown.

Οι Έλληνες δίνουν διαφορετικούς αριθμούς

Οι Έλληνες διασωθέντες του Πολεμικού Ναυτικού, έδωσαν τελείως διαφορετική εικόνα όσον αφορά τον αριθμό των επιβατών.

Στην αναφορά τους προς τον Ναυτικό Ακόλουθο της Ελληνικής Πρεσβείας στο Λονδίνο, τον Πλοίαρχο Β.Ν. Αλεξανδρής, περιέγραψαν μια χαοτική κατάσταση.

Όταν η ελληνική “11η Αποστολή” βρέθηκε στο υπερωκεάνιο είδε ένα τεράστιο πλήθος. Οι επιβάτες υπερέβαιναν τους 6.500 άνδρες.

570 ήταν Ιταλοί αιχμάλωτοι που κλείστηκαν στα αμπάρια του πλοίου. Άλλοι τόσοι ήταν οι Άγγλοι στρατιωτικοί που επαναπροωθούνταν στην Αγγλία. Υπήρχαν ακόμα σε μεγάλους αριθμούς Νοτιοαφρικανοί, 600 Γάλλοι προερχόμενοι από τις γαλλικές κτήσεις της Ασίας, οπαδοί του Ντε Γκολ που έσπευδαν να πολεμήσουν. Οι υπόλοιποι (4.500 περίπου) ήταν εθελοντές Πολωνοί, Γιουγκοσλάβοι και Αξιωματικοί Ολλανδοί. Εκατοντάδες Αγγλίδες νοσοκόμες, γυναίκες στρατιωτών, Σενεγαλέζοι και φυσικά οι 194 Έλληνες της “11ης Αποστολής”.

Ουδέποτε στη ναυτική ιστορία είχαν επιβιβαστεί τόσες διαφορετικές εθνότητες για τον ίδιο σκοπό σε ένα πλοίο. Ακόμα και το πλήρωμα του  υπερωκεάνιου ήταν πολυφυλετικό. Κυβερνήτης ο Ολλανδός πλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού Ζούντερς, με αξιωματικούς καταστρώματος να είναι Άγγλοι, Γάλλοι και Ολλανδοί.  Οι Έλληνες, τήρησαν υποδειγματική πειθαρχία, κάνοντας μαθήματα αγγλικών, ασκήσεις ετοιμότητας και ναυτικά μαθήματα. Ο αρχηγός της αποστολής Αντιπλοίαρχος Θ. Σπανίδης κρατούσε ημερολόγιο.

Οι καταγραφές του ημερολογίου

Το υπερωκεάνιο “Αυτοκράτειρα του Καναδά” τορπιλίστηκε τη νύχτα της 13ης Μαρτίου 1943 στις 11.53′. Ευρίσκετο 700 μίλια έξω από την πλησιέστερη ακτή της Αφρικής όπου ευρισκόταν ο μικρός λιμένας του Φρη τάουν της Σιέρα Λεόνε. Το στίγμα του πλοίου τη στιγμή εκείνη ήταν φ-00-35′ Ν και λ-06-00 Δ’.

Ενώ το σκάφος έπλεε με ταχύτητα 20 μιλιών ελίγδην, η εχθρική του υποβρυχίου τορπίλη το πέτυχε στην δεξιά πλευρά και ακριβώς στο μηχανοστάσιο.  Τότε σκέφτηκα να σώσω τα χρήματα της αποστολής, τον κρυπτογραφικό μου κώδικα και άλλα απόρρητα έγγραφα της αποστολής που είχα σε δύο τσάντες στην καμπίνα μου. Διέταξα τον Σημαιοφόρο Ι. Αθανασίου να έρθει μαζί μου να με βοηθήσει αλλά η κάθοδος στάθηκε αδύνατη λόγω του ότι όλοι ανέβαιναν να βγουν στα καταστρώματα. Τότε αντιλήφθηκα πως οι δύο βάρκες που θεωρητικώς είχαν διατεθεί για την ελληνική αποστολή είχαν καταληφθεί από ξένα άτομα και αρκετές γυναίκες. Η στιγμή του φοβερού δράματος για τους 6.500 επιβαίνοντας αρχίζει…

Ανάμεσα στα θύματα και 24 Έλληνες του Πολεμικού Ναυτικού:

Από τους 194 Έλληνες οι 24 έχασαν τη ζωή τους. Αυτοί ήταν:

Ο Κελευστής Μηχανικός Ναθαναήλ Π.

Οι Δίοποι: Κοζαδίνος Ι. Αλεξανδρίδης Ι. Δρεγώνης Π. Σκιάς Ε. Τζιώτης Ι. Τσαλαπάτας Ν. Ευσταθόπουλος Ν. Αντωνέλος Θ. Φλώκος Δ.

Οι Ναύτες: Φωτιάδης Ι. Καλουτάς Π. Σουλτανάκης Γ. Δετοράκης Ι. Μαυροϊδής Ι. Πολυμενάκος Σ. Καλογερής Ν. Νικολόπουλος Ε. Μηχαλιάδης Κ. Πρέσβελος Ι. Σιφναίος Ν. Βάος Α.

Τα κοπάδια των καρχαριών

Οι ιστορίες που ειπώθηκαν από τους επιζώντες, θεωρήθηκαν από τις πλέον φρικτές, καθώς περιέγραψαν κοπάδια από καρχαρίες να κατασπαράσσουν ανθρώπους όλη τη νύχτα.

Οι περισσότεροι εγκατέλειψαν το πλοίο πηδώντας από τα πάνω καταστρώματα που αντιστοιχούσαν σε ένα τριώροφο κτήριο, σε μια θάλασσα γεμάτη λάδια και συντρίμμια. Οι ναυαγοί έπρεπε να κρατηθούν από το σχοινιά που υπήρχαν γύρω από τις λαστιχένιες βάρκες. Όταν ξημέρωσε όσοι ήταν γαντζωμένοι από τα σχοινιά είχαν φαγωθεί από τους καρχαρίες από τη μέση και κάτω. Επίσης όσοι είχαν αποκοιμηθεί με το χέρι τους στο νερό είχαν χάσει την αίσθηση λόγω του κρύου νερού και του μουδιάσματος που είχε προκληθεί. Όταν ξυπνούσαν και τραβούσαν το χέρι τους μέσα στην βάρκα, αυτό έλειπε!… Η περισυλλογή διήρκεσε έξι μέρες. Βρέθηκαν πολλοί που ήταν ακόμα ζωντανοί, με μοιραίες δαγκωματιές από καρχαρίες. Οι διασώστες έπρεπε να τους πυροβολούν για να τους απαλλάξουν από το μαρτύριο του αργού και επίπονου θανάτου.

Δεν είναι δυνατόν φυσικά να δοθεί πλήρης περιγραφή των συνθηκών επιβίωσης και του δράματος. Η ιστορία ξεχάστηκε μέσα στη δίνη του πολέμου και τη λήξη του με την ατομική βόμβα που επισκίασε κάθε άλλη ιστορία. Στην Ελλάδα ξεχάστηκε και η  θυσία των Ελλήνων που συμμετείχαν στην 11η Ναυτική Αποστολή. Ο εμφύλιος και η πείνα της μεταπολεμικής περιόδου τα σκέπασε όλα…