Γιατί το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στις ΗΠΑ έχει χώμα από την Σπάρτη. Τι απέγινε η κοπέλα που την μετέφερε

Γράφει ο συνεργάτης μας, ιστορικός ερευνητής Στέφανος Μίλεσης

Η οργάνωση ΑΧΕΠΑ από ιδρύσεώς της διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο στις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ με διάφορες πρωτοβουλίες που κατά καιρούς ανέλαβε.

Το 1951 μετέφερε και παρέδωσε στον πρόεδρο των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν, χώμα από το κενοτάφιο του ηρωικού βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα.

Η τεφροδόχος με το χώμα προσφερόταν στον Τρούμαν ως δώρο από τον ελληνικό λαό στην προσπάθεια να επουλώσει τις πληγές από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σύμφωνα με την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, ο Λεωνίδας έπεσε στις Θερμοπύλες και ετάφη εκεί. Μεταγενέστερα όμως, κατά την επικρατέστερη άποψη των ιστορικών, τα οστά του μεταφέρθηκαν στην Σπάρτη και εναποτέθηκαν σε κενοτάφιο που διασώζεται μέχρι σήμερα.

Από τις 999 κοπέλες η χιλιοστή θα ήταν η τυχερή!

Η διοίκηση της ΑΧΕΠΑ Νέας Υόρκης που είχε την ιδέα της προσφοράς αυτής προς τον αμερικανό πρόεδρο, απέστειλε στην Ελλάδα τον αντιπρόσωπό της Ζαννή Μαρμαρινό για να βρει κατάλληλη κοπέλα να αναλάβει τη μεταφορά.

Η αρχική σκέψη ήταν η νέα στην ηλικία κοπέλα να να εκπροσωπεί όλη αυτή η νέα γενιά των Ελλήνων που βίωσαν τον πόλεμο και την κατοχή, την πείνα, τις στερήσεις και την εξαθλίωση. Σύντομα όμως έγινε αντιληπτό πως η επιλογή με αυτά τα κριτήρια θα ήταν δύσκολη. Έτσι αποφασίστηκε κάτι άλλο.

Την εποχή εκείνη η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε σε εξέλιξη ένα μεταναστευτικό πρόγραμμα βοήθειας προς την Ελλάδα.

Τότε δόθηκε άδεια κατ’ εξαίρεση μετανάστευσης από την Ελλάδα προς την Αμερική 7.500 νέων και 2.500 ορφανών

Τα κριτήρια της μετανάστευσης ήταν συγκεκριμένα: Έπρεπε οι νέοι να προέρχονται από την Επαρχία, οι τόποι τους να έχουν βιώσει τη φρίκη της κατοχής, να στερούνται βιοποριστικών μέσων και άλλα παρόμοια κριτήρια. Σημαντικό στοιχείο όμως αποτελούσε να είχαν κάποιο συγγενή ήδη στις ΗΠΑ.

Οι αιτήσεις φυσικά που υποβλήθηκαν για ένταξη στο πρόγραμμα ξεπερνούσαν κατά δεκάδες χιλιάδες τις θέσεις. Πολλοί νέοι της εποχής, ειδικά των επαρχιών μέχρι το 1949 ζούσαν στις δύσκολες συνθήκες του εμφυλίου, με τις μάχες να διεξάγονται μέσα και γύρω από τα χωριά τους.

Μέχρι το 1951 ο αριθμός είχε συμπληρωθεί και απέμενε η τελευταία χιλιάδα αποστολής νέων για να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα. Από την τελευταία χιλιάδα νέων που απέμενε, είχαν συμπληρωθεί οι 999 θέσεις!

Στην τελευταία θέση αποφασίστηκε να είναι η κοπέλα που θα μετέφερε και το χώμα από το κενοτάφιο του Λεωνίδα!

Η τυχερή χιλιοστή κοπέλα

Η κοπέλα που έτυχε να είναι στη 1000η θέση και να ολοκληρώσει το πρόγραμμα ήταν η Μαρία Γερούλη, 19 χρονών τότε, από το Στενό Τριπόλεως. Είχε πέντε μικρότερα αδέλφια και γονείς που ζούσαν σε δύσκολες συνθήκες.

Είχε όμως τον αδελφό του πατέρα της ήδη μετανάστη στις ΗΠΑ. Αποφάσισε να αφήσει πίσω της τους γονείς, τα αδέλφια της και το χωριό της στην Ελλάδα, κατεστραμμένο από τον πόλεμο και την ναζιστική κατοχή.

Δεν υπήρχαν προσδοκίες για επιδόματα ή δικαιώματα. Επέλεξε η ίδια να κάνει το άλμα της πίστης για μια καλύτερη ζωή. Στη συνέχεια έμαθε πως εκτός από το δώρο της άδειας μετανάστευσης είχε επιλεγεί να είναι εκείνη που θα μετέφερε το χώρα του Λεωνίδα.

Από την Σπάρτη στην Ουάσιγκτον

Ντυμένη με αρχαία ελληνική ενδυμασία γέμισε με τα ίδια της τα χέρια με χώμα από το κενοτάφιο, έναν αμφορέα του 6ου π.Χ. αιώνα που προσφέρθηκε από το υπουργείο τύπου.

Το ταξίδι της στην Αμερική ήταν πραγματικά εκπληκτικό καθώς πέταξε για πρώτη φορά με αεροπλάνο. Σε τελετές υποδοχής στις ΗΠΑ που σχεδίασε η AHEPA, ειδική επιτροπή τη συνόδευσε στην Ουάσιγκτον όπου συνάντησε τον Αμερικανό Πρόεδρο που την περίμενε.

Μετά την τελετή αναχώρησαν όλοι μαζί για το Κοιμητήριο του Άρλινγκτον της Πολιτείας της Βιργίνιας όπου βρίσκεται το μνημείο του Αγνώστου Στρατιούτου των ΗΠΑ. Ο ίδιος ο πρόεδρος τοποθέτησε τον αμφορέα με το χώμα επί του αμερικανικού μνημείου.

Ακολούθησαν παρουσιάσεις της τυχερής κοπέλας στον Δήμαρχο της Νέας Υόρκης και άλλους επίσημους. Στις 23 Αυγούστου 1951 η ΑΧΕΠΑ προσέφερε προίκα στην Μαρία Γερούλη με την ευχή να βρει τον κατάλληλο σύζυγο.

Η ζωή της Μαρίας στις ΗΠΑ

Η Μ. Γερούλη ταξίδεψε στην Ιντιανάπολη όπου φιλοξενήθηκε από τον αδελφό του πατέρα της. Έμαθε να μιλάει, να διαβάζει και να γράφει την αγγλική γλώσσα και έγινε ένα παραγωγικό μέλος. Παντρεύτηκε τον Αναστάσιο Κωσταρίδη, στις 28 Ιουνίου 1953.

Έγινε Αμερικανίδα πολίτης, διατηρώντας παράλληλα τις ελληνικές ρίζες, τα έθιμα και τις παραδόσεις της. Με τον σύζυγό της εργάστηκαν μαζί στο οικογενειακό τους εστιατόριο, μεγαλώνοντας παράλληλα την οικογένειά τους.

Στην τοπική ελληνική κοινότητα, η Μαρία ήταν γνωστή για τις διάσημες ελληνικές δίπλες της. Κατά τα πρώτα χρόνια του Ελληνικού Φεστιβάλ της Ινδιανάπολης, την έβρισκες να εργάζεται στην κουζίνα της εκκλησίας μέχρι τις 2-3 το πρωί φτιάχνοντας εκατοντάδες δίπλες για να πουληθούν στο φεστιβάλ.

Η Μαρία Αναστάσιος Κωσταρίδη απεβίωσε στις 25 Νοεμβρίου 2024 σε ηλικία 93 ετών.

Πηγές: Αρχείο Εφημερίδων & Flanner Buchanan