Η Ροδάνθη, από την Κρήτη, που είδε να σκοτώνουν τη μάνα της. Εκδικήθηκε τον Τούρκο που τη φόνευσε

Η Ροδάνθη ήταν κόρη του πρωτόπαπα της Κριτσάς και το 1817 σκότωσε τον Τούρκο Χουρσίτ Πασά, ο οποίος την είχε πάρει ως σύζυγο. Μεταμφιέστηκε σε άντρα και πολέμησε στην αντάρτικη ομάδα του Οροπεδίου Λασιθίου με το όνομα “Σπανομανώλης”. Τραυματίστηκε σε μια μεγάλη μάχη και, αφού επέστρεψε στην Κριτσά, αποκαλύφθηκε η ταυτότητά της.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης στην Κρήτη, και συγκεκριμένα μεταξύ 1817 και 1823, η Ροδάνθη, γνωστή και ως Κριτσωπούλα, διακρίθηκε για τη σημαντική της δράση. Η δολοφονία της μητέρας της από τους Τούρκους, η οποία έγινε μπροστά της, την ώθησε να αφοσιωθεί στον αγώνα εναντίον των Οθωμανών. Έτσι, θα έπαιρνε εκδίκηση.

Πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση της προέρχονται κυρίως από αφηγήσεις και το ποιητικό έργο του κρητικού δραματουργού Μιχάλη Διαλλινά (γνωστού και ως Διαλλινομιχάλη), ο οποίος ανέφερε ότι έμαθε την ιστορία της Κριτσωπούλας από έναν ηλικιωμένο άντρα από τη Βιάννο.

Η ζωή πριν τον αγώνα και η απαγωγή

Η Ροδάνθη διδάχθηκε γράμματα στο κρυφό σχολείο της Παναγίας της Φανερωμένης. Την έστειλε ο πατέρας  σε ηλικία 5 ετών, με στόχο, όταν μεγαλώσει, να γίνει δασκάλα. Τρία χρόνια αργότερα, έφερε την μοναχοκόρη του πίσω στην Κριτσά, για να μάθει από τη μητέρα της την τέχνη του αργαλειού και τις δουλειές του νοικοκυριού.

Έμαθε να υφαίνει με μεγάλη δεξιοτεχνία, ενώ της άρεσε να τραγουδά. Οι περαστικοί θαύμαζαν τη φωνή της.

Κάποτε, πέρασε από τη γειτονιά πασάς από το Χουμεριάκο, με το όνομα Χουρσίτ. Μόλις την άκουσε να τραγουδάει, την ερωτεύτηκε και θέλησε να την κάνει δική του. Όταν επέστρεψε στο Χουμεριάκο, έδωσε εντολή στον έμπιστό του Ομέρ αγά να βρει τους καλύτερους άνδρες και να απαγάγουν τη Ροδάνθη.

Όταν ο πατέρας της Κριτσωπούλας έλειπε από το χωριό για την κηδεία ενός αγωνιστή, οι μπράβοι του πασά βρήκαν την ευκαιρία και έκλεψαν την Ροδάνθη. Εκείνη την ώρα, μπροστά στο σκηνικό ήταν και η μητέρα της, η οποία άρχισε να φωνάζει. Ο Ομέρ φοβήθηκε ότι οι ντόπιοι θα άκουγαν τις φωνές της και θα έρχονταν για βοήθεια. Τότε, την αποκεφάλισε μπροστά στα μάτια του παιδιού της.

Ο “Σπανομανώλης”

Οι Τούρκοι απήγαγαν τη Ροδάνθη και την οδήγησαν στο Χουμεριάκο. Την επόμενη μέρα, ο Χουρσίτ την παντρεύτηκε. Εκείνο το βράδυ, κατάφερε με την ομορφιά της να τον σαγηνεύσει και με έξυπνο σχέδιο τον έσφαξε με μαχαίρι πάνω στο κρεβάτι.

Στη συνέχεια, φόρεσε τα ρούχα του, ανέβηκε στα άρματά του και εγκατέλειψε την αυλή του πασά, χωρίς να το καταλάβει κανείς. Έφτασε στη μονή του Αγίου Ιωάννη στα Ζένια, όπου έκοψε τα μαλλιά της. Έτσι, έμοιαζε με άντρα.

Το νέο της σχέδιο ήταν να βρει τον οπλαρχηγό καπετάν Καζάνη και να μπει στην ομάδα του. Στο Λασίθι, βρέθηκε με έναν παπά, ο οποίος την οδήγησε στον αγωνιστή. Εκείνη συστήθηκε ως Μανωλιός και επειδή δεν είχε γένια σαν τους υπόλοιπους την αποκαλούσαν Σπανομανώλη.

Γρήγορα έλαβε τη φήμη του θαρραλέου παλικαριού, επειδή σε όλες τις αποστολές που συμμετείχε σκότωνε με μένος τους Τούρκους.

Η αποκάλυψη της Κριτσωπούλας

Μέχρι τον Ιανουάριο του 1823, κανείς δεν είχε αντιληφθεί ότι ο Σπανομανώλης ήταν στην πραγματικότητα γυναίκα. Κατά τη διάρκεια μάχης με τους Τουρκοαιγυπτίους του Χασάν πασά, στην περιοχή Κουτάραντος, τραυματίστηκε πολύ σοβαρά. Πριν λαβωθεί, μπόρεσε να σκοτώσει τον φονιά της μητέρα της, τον Ομέρ πασά.

Οι συμπολεμιστές την μετέφεραν στην Κριτσά. Όπως φρόντιζαν τα τραύματά της, έκπληκτοι διαπίστωσαν ότι ο γενναίος Σπανομανώλης ήταν η Ροδάνθη, η κόρη του πρωτόπαπα του χωριού. Η Κριτσωπούλα υπέκυψε στο τραύμα της και ο πατέρας, μη αντέχοντας τον θάνατο του παιδιού του, άφησε επί τόπου την τελευταία του πνοή.

Οι ντόπιοι θρήνησαν και τους δύο. Τους έθαψαν στο ίδιο μνήμα που είχε θαφτεί και η μητέρα της στον Πρόδρομο, στο νεκροταφείο Κριτσάς.