Κασμίρ. Πώς ξεκίνησε η εμπόλεμη διαμάχη Ινδίας – Πακιστάν που κρατά 70 χρόνια. Ο ρόλος των Βρετανών και του Μαχαραγιά

Το Κασμίρ αποτελεί περιοχή στρατηγικής σημασίας, την οποία διεκδικούν η Ινδία και το Πακιστάν από το 1947, όταν ανεξαρτητοποιήθηκαν από τη Βρετανία. Στην πράξη, η κάθε μία ελέγχει μόνο ένα τμήμα της.

Η Ινδία και το Πακιστάν έχουν εμπλακεί σε δύο πολέμους για τον έλεγχό της ενώ η παρουσία πυρηνικών σταθμών και από τις δύο πλευρές εντείνει τον κίνδυνο σοβαρής κρίσης.

Η βρετανική κατοχή και η απόφαση του Μαχαραγιά

Το πρόβλημα ξεκίνησε με τη δημιουργία των δύο χωρών. Το 1947, η Βρετανία χώρισε την Ινδία, η οποία ήταν αποικία της, σε δύο κράτη.

Η μία ήταν το Πακιστάν, όπου στην πλειοψηφία υπήρχαν μουσουλμάνοι και η άλλη η Ινδία, που αποτελούνταν κυρίως από Ινδουιστές. Δεν είχε αποφασιστεί όμως που θα ανήκε το Κασμίρ.

Η πριγκιπική πολιτεία του Τζαμού και Κασμίρ, με ηγέτη τον Μαχαραγιά Χαρί Σινγκ, είχε το δικαίωμα να επιλέξει αν θα ενταχθεί στην Ινδία ή στο Πακιστάν. Παρότι η πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν μουσουλμάνοι, ο ινδουιστής Μαχαραγιάς αποφάσισε να ενταχθεί στην Ινδία, μετά από επίθεση ανταρτών που είχαν την υποστήριξη του Πακιστάν.

Κατά το πρώτο μισό της πρώτης χιλιετίας η περιοχή του Κασμίρ έγινε σημαντικό κέντρο του Ινδουισμού και αργότερα του Βουδισμού.  Για τους επόμενους πέντε αιώνες κυβέρνησαν το Κασμίρ μουσουλμάνοι μονάρχες.

Το 1846, μετά την ήττα των Σιχ και την προσάρτηση της περιοχής από τους Βρετανούς ο Γκούλαμπ Σιγχ έγινε ο νέος κυβερνήτης του Κασμίρ.

Η διακυβέρνηση των απογόνων του, υπό την εποπτεία του Βρετανικού Στέμματος διήρκεσε έως το 1947, όταν το πριγκιπάτο Τζαμού και Κασμίρ έγινε αμφισβητούμενη περιοχή, διοικούμενη πλέον από τρεις χώρες: Ινδία, Πακιστάν, Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.

Μέσα σε λίγους μήνες, τόσο η Ινδία όσο και το Πακιστάν είχαν διεκδικήσει την περιοχή. Αποτέλεσμα ήταν να προκληθεί στρατιωτική αντιπαράθεση. Ο ηγεμόνας του Κασμίρ, που αρχικά δεν ήθελε να εγκαταλείψει την εξουσία του, αποφάσισε τελικά να προσαρτήσει την περιοχή στην Ινδία, ζητώντας ως αντάλλαγμα στρατιωτική προστασία, όταν μαχητές από το Πακιστάν εισέβαλαν σε τμήματα του εδάφους του.

Αυτό οδήγησε στον πρώτο πόλεμο μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν. Έληξε τον Ιανουάριο του 1949, έπειτα από παρέμβαση των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με τους όρους της κατάπαυσης του πυρός, χαράχθηκε μια γραμμή που χώριζε την περιοχή.

Η Ινδία θα καταλάμβανε περίπου τα δύο τρίτα της περιοχής και το Πακιστάν το άλλο ένα τρίτο

Η διαχωριστική γραμμή υποτίθεται ότι θα ήταν προσωρινή, εν αναμονή μιας πιο μόνιμης πολιτικής διευθέτησης.

Ο δεύτερος πόλεμος και η επίσημη διαίρεση

Το καλοκαίρι του 1965, υπήρχε ένταση ανάμεσα στην Ινδία και το Πακιστάν, καθώς νωρίτερα μέσα στη χρονιά είχαν σημειωθεί συγκρούσεις στα σύνορα, νότια του Κασμίρ.

Τον Αύγουστο, το Πακιστάν εξαπέλυσε μυστική επίθεση κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός στο Κασμίρ, προκαλώντας ταχεία κλιμάκωση της σύγκρουσης σε πόλεμο ευρείας κλίμακας. Αν και ο πόλεμος διήρκεσε μόλις τρεις εβδομάδες, ήταν ιδιαίτερα αιματηρός.

Τον Ιανουάριο του 1966, οι δύο χώρες υπέγραψαν συμφωνία για την ειρηνική επίλυση των διαφορών τους στο μέλλον. Ωστόσο, η ειρήνη αποδείχθηκε προσωρινή.

Μετά τον πόλεμο του 1971, που οδήγησε στην ίδρυση του Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και η Ινδία αποφάσισαν να επανεξετάσουν το άλυτο ζήτημα του Κασμίρ. Τον Δεκέμβριο του 1972, οι δύο χώρες ανακοίνωσαν ότι κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με τη γραμμή κατάπαυσης του πυρός στο Κασμίρ.

Αν και ουσιαστικά δεν υπήρξαν σημαντικές αλλαγές, η προσωρινή γραμμή που είχε καθοριστεί το 1949 απέκτησε επίσημη ονομασία ως «γραμμή ελέγχου». Κάθε χώρα συνέχισε να ελέγχει το τμήμα του Κασμίρ που ήδη κατείχε επί δύο δεκαετίες.

Παρόλο που η συμφωνία δεν άλλαξε την κατάσταση στο πεδίο, οι Ινδία και το Πακιστάν έδειξαν ότι έχουν πρόθεση για βελτίωση των τεταμένων σχέσεων τους.

Η εξέγερση

Κατά την περίοδο έντονης πολιτικής αστάθειας, που επιδεινώθηκε το 1987 λόγω αμφιλεγόμενων τοπικών εκλογών, που θεωρήθηκαν νοθευμένες, αρκετοί Κασμιριανοί στράφηκαν σε ένοπλη δράση, με το Πακιστάν να προσφέρει τελικά στήριξη και ενθάρρυνση στους μαχητές.

Την επόμενη δεκαετία, η περιοχή βυθίστηκε στη βία, με χιλιάδες περιστατικά βομβιστικών επιθέσεων, πυροβολισμών, απαγωγών και επιθέσεων με ρουκέτες να καταγράφονται από τις αρχές.

Αν και η ένταση άρχισε να μειώνεται από τη δεκαετία του 2000, τα χρόνια της αιματηρής εξέγερσης είχαν ήδη επιβαρύνει σοβαρά τις ήδη εύθραυστες σχέσεις ανάμεσα στην Ινδία και το Πακιστάν.

Οι αναποτελεσματικές ειρηνευτικές συνομιλίες

Τον Φεβρουάριο του 1999, ο πρωθυπουργός του Πακιστάν φιλοξένησε τον Ινδό ομόλογό του για ένα Σαββατοκύριακο. Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένας Ινδός πρωθυπουργός δεν είχε επισκεφθεί το Πακιστάν για μια δεκαετία.

Η σύνοδος κορυφής, μεταξύ των ηγετών κατέληξε σε υπογεγραμμένα έγγραφα που επιβεβαίωσαν την αμοιβαία τους δέσμευση για ομαλοποίηση των σχέσεων.

«Πρέπει να φέρουμε ειρήνη στον λαό μας», δήλωσε ο πρωθυπουργός του Πακιστάν, Ναουάζ Σαρίφ, σε συνέντευξη Τύπου, καθώς ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Άταλ Μπιχάρι Βατζπαγί, χαμογελούσε στο πλευρό του. «Πρέπει να φέρουμε ευημερία στον λαό μας. Το οφείλουμε αυτό στους εαυτούς μας και στις μελλοντικές γενιές».

Τρεις μήνες αργότερα, εισβολείς από το Πακιστάν κατέλαβαν θέσεις εντός του υπό ινδική διοίκηση τμήματος του Κασμίρ. Αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάει νέα διαμάχη. Η Ινδία ισχυρίστηκε ότι οι εισβολείς ήταν Πακιστανοί στρατιώτες.

Το Πακιστάν αρνήθηκε ότι οι δυνάμεις του εμπλέκονταν, επιμένοντας ότι ανεξάρτητοι μαχητές βρίσκονταν πίσω από την επιχείρηση.

Ο πόλεμος τερματίστηκε όταν ο Σαρίφ ζήτησε την αποχώρηση των εισβολέων, ο οποίος υποστήριζε ότι δεν ελέγχονταν από το Πακιστάν. Λίγους μήνες μετά, καθαιρέθηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα, με επικεφαλής έναν Πακιστανό στρατηγό, ο οποίος, όπως αργότερα διαπιστώθηκε, είχε διευθύνει την στρατιωτική εισβολή που ξεκίνησε τον πόλεμο.

Οι αναταραχές του 2019

Οι συνεχόμενες αναταραχές παραλίγο να οδηγήσουν σε πόλεμο μεταξύ των δύο χωρών τα επόμενα χρόνια. Η πιο πρόσφατη μεγάλη έξαρση ήταν το 2019, όταν ένας βομβαρδισμός στο Κασμίρ σκότωσε τουλάχιστον 40 Ινδούς στρατιώτες .

Ινδικά πολεμικά αεροσκάφη πραγματοποίησαν αεροπορικές επιδρομές στο Πακιστάν σε αντίποινα, αλλά η σύγκρουση αποκλιμακώθηκε πριν εξελιχθεί σε πόλεμο.

Το 2019, η ινδική κυβέρνηση αφαίρεσε από το Κασμίρ το ειδικό καθεστώς αυτονομίας που απολάμβανε από το 1947, ανατρέποντας δεκαετίες συνταγματικής προστασίας. Ακολούθησαν δρακόντεια μέτρα: αποστολή χιλιάδων στρατιωτών, διακοπή επικοινωνιών και μαζικές συλλήψεις, ακόμη και φιλοϊνδών ηγετών.

Το Νέο Δελχί ανέλαβε άμεσο έλεγχο της περιοχής. Παρότι φαινομενικά επήλθε ηρεμία, με μείωση της βίας και άνοδο του τουρισμού, η παγκόσμια κοινότητα παρακολούθησε με ανησυχία.

Η «ειρήνη» που επικράτησε θεωρήθηκε τελικά ψευδαίσθηση, καθώς τα βαθύτερα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα παρέμειναν άλυτα

Η τρομοκρατική επίθεση

Στις 22 Απριλίου 2025, μια από τις χειρότερες επιθέσεις των τελευταίων δεκαετιών συγκλόνισε το Κασμίρ, όταν ένοπλοι σκότωσαν 26 ανθρώπους, κυρίως Ινδούς τουρίστες, και τραυμάτισαν άλλους 17 κοντά στο Παχαλγκάμ.

Αμέσως μετά, Ινδοί αξιωματούχοι υπαινίχθηκαν εμπλοκή του Πακιστάν, χωρίς να το δηλώσουν ευθέως. Ο πρωθυπουργός Μόντι δεσμεύτηκε για αντίποινα. Το Πακιστάν αρνήθηκε οποιαδήποτε συμμετοχή και πρότεινε διεθνή έρευνα. Στις 7 Μαΐου, η Ινδία απάντησε στρατιωτικά, πλήττοντας εννέα στόχους στην πακιστανική πλευρά του Κασμίρ.

Το Πακιστάν κατήγγειλε τις επιθέσεις ως σοβαρή παραβίαση της κυριαρχίας του και προειδοποίησε για αντίδραση.

Με πληροφορίες από Lars Dolder, The New York Times

Αρχική εικόνα: KennyOMG  από wikpedia