Καταρρέουν τα τροπικά δάση. Απώλειες ρεκόρ το 2024 λόγω πυρκαγιών και ξηρασίας

Τα τροπικά δάση, ένας από τους σημαντικότερους ρυθμιστές του παγκόσμιου κλίματος, υπέστησαν το 2024 τις σοβαρότερες απώλειες των τελευταίων δεκαετιών, σύμφωνα με νέα δορυφορική ανάλυση. Συγκεκριμένα, περίπου 67.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα παρθένου δάσους – έκταση αντίστοιχη με εκείνη της Ιρλανδίας – καταστράφηκαν μέσα σε ένα έτος, σε έναν ρυθμό που αντιστοιχεί σε 18 γήπεδα ποδοσφαίρου το λεπτό.

Για πρώτη φορά, οι δασικές πυρκαγιές ξεπέρασαν την αποψίλωση για γεωργικούς σκοπούς, αναδεικνύοντας μια νέα απειλή που επιδεινώνεται από τη μέγιστη ξηρασία που έπληξε πολλές περιοχές – ιδιαίτερα τον Αμαζόνιο – λόγω της κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου Ελ Νίνιο.

Αμαζόνιος: Από “πνεύμονας της Γης” σε εστία εκπομπών

Ο Αμαζόνιος, που άλλοτε απορροφούσε τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, μετατρέπεται σταδιακά από “σύμμαχος” του πλανήτη σε πηγή εκπομπών CO₂, λόγω των εκτεταμένων καύσεων και της αποδυνάμωσης του οικοσυστήματός του.

Η καύση των δασών εκτόξευσε στην ατμόσφαιρα 3,1 δισεκατομμύρια τόνους αερίων του θερμοκηπίου μέσα σε ένα έτος – ποσότητα συγκρίσιμη με τις ετήσιες εκπομπές ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σημείο χωρίς επιστροφή;

Ειδικοί προειδοποιούν ότι το τροπικό δάσος του Αμαζονίου πλησιάζει ένα “σημείο καμπής”, πέρα από το οποίο η αποδόμησή του θα είναι μη αναστρέψιμη. Ο καθηγητής Matthew Hansen, επικεφαλής της έρευνας του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, χαρακτηρίζει την κατάσταση «τρομακτική», υπογραμμίζοντας τον κίνδυνο «σαβανοποίησης» – δηλαδή μετατροπής του δάσους σε ξηρή σαβάνα.

Όπως εξηγούν οι επιστήμονες, η συνδυασμένη δράση πυρκαγιών και παρατεταμένης ξηρασίας δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, στον οποίο τα δάση δεν προλαβαίνουν να ανακάμψουν.

Η Νοτιοανατολική Ασία δείχνει τον δρόμο

Παρότι η συνολική εικόνα προκαλεί ανησυχία, υπάρχουν και θετικά παραδείγματα. Η Ινδονησία κατάφερε να μειώσει την απώλεια δασών κατά 11% σε σύγκριση με το 2023, ακόμη και υπό αντίξοες συνθήκες. Αυτή η πρόοδος αποδίδεται σε στοχευμένες πολιτικές, συνεργασία με τοπικές κοινότητες και απαγόρευση καύσεων.

«Η Ινδονησία αποτελεί φωτεινή εξαίρεση στα δεδομένα του 2024», ανέφερε η Elizabeth Goldman του Global Forest Watch. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η πολιτική βούληση είναι καθοριστικός παράγοντας για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων.

Το στοίχημα της COP30 στον Αμαζόνιο

Με φόντο τις δραματικές εξελίξεις, η φετινή παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα, COP30, που θα φιλοξενηθεί στην καρδιά του Αμαζονίου, αναμένεται να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο. Μεταξύ των προτάσεων που εξετάζονται είναι ένα σύστημα οικονομικών κινήτρων για τις χώρες που προστατεύουν τα τροπικά τους δάση, ώστε να γίνει η διατήρησή τους οικονομικά πιο συμφέρουσα από την καταστροφή τους.

«Αυτή είναι η ουσία του προβλήματος: σήμερα, τα χρήματα που αποφέρουν τα κατεστραμμένα δάση υπερτερούν εκείνων που προκύπτουν από τη διατήρησή τους», τόνισε ο Ροντ Τέιλορ του World Resources Institute