“Κανείς να μην πάει στο χωριό. Αν δεν τον σκοτώσουν οι πέτρες, θα τον σκοτώσει ο νυκτοφύλακας”. Ο φονικός σεισμός της Χαλκιδικής

26 Σεπτεμβρίου 1932, 21:15. Σεισμός 7,1 ρίχτερ, διάρκειας 25 δευτερολέπτων, ταρακούνησε την ανατολική Χαλκιδική προκαλώντας τεράστιες καταστροφές.

Η δόνηση ήταν τόσο ισχυρή που δημιούργησε αλλαγές στη γεωμορφολογία της περιοχής. 161 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 669 τραυματίστηκαν και 4.106 σπίτια διαλύθηκαν.

Τα χωριά που επλήγησαν ήταν η Στρατονίκη, η Ιερισσός, το Στρατώνι, η Νέα Ρόδα, τα Στάγειρα και άλλα μικρότερα.

Την ώρα που χτύπησε ο Εγκέλαδος, οι περισσότεροι κοιμούνταν. Ξύπνησαν έντρομοι, ακούγοντας τους τοίχους των σπιτιών τους να καταρρέουν και τις στέγες να πέφτουν.  Πολλοί που έτρεξαν να ξεφύγουν, καταπλακώθηκαν από τα χαλάσματα και σκοτώθηκαν.

Οι συχνοί μετασεισμοί συνεχίστηκαν για αρκετές μέρες, σπέρνοντας τον τρόμο και προκαλώντας ακόμα περισσότερες καταστροφές. Είχαν να φτάσει να γίνονται ανά 10 λεπτά!

«Ούτω οι κάτοικοι των ανωτέρω χωρίων διήλθον νύκτα απεριγράπτου τρόμου και απογνώσεως. Αναζήτησις νεκρών κα τραυματιών θαμμένων υπό τα ερείπια μέ γοεράς κραυγάς απελπισίας, τραγικαί επικλήσεις των απλοϊκών χωρικών πρός τό θείον όπως τούς σώση κάθε φοράν πού νέα δόνησις ανετίνασσε τό έδαφος, σκηναί σπαρακτικαί κάθε φορά που η μητέρα ή η σύζυγος ανεκάλυπτε μέσα στη μαύρη νύκτα τον νεκρόν του τέκνου της ή του συζύγου της», έγραφε δημοσίευμα της εποχής.

Πολλά από τα πτώματα που ανασύρονταν από τα χαλάσματα, ήταν διαμελισμένα. Για πολλές μέρες, οι κάτοικοι έμεναν το βράδυ στην ύπαιθρο.

Ο σεισμός έγινε αισθητός στη Δυτική και Ανατολική Θράκη και στη Νότια Βουλγαρία.

Τα χωριά απομονώθηκαν, καθώς διεκόπη η τηλεγραφική και τηλεφωνική επικοινωνία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην ενημερωθεί εγκαίρως η Θεσσαλονίκη για το μέγεθος της καταστροφής.

Στην Ιερισσό, χωριό 2.220 κατοίκων όπου η πλειοψηφία ασχολούταν με την αλιεία και τη ναυτιλία, οι περισσότεροι βγήκαν ημίγυμνοι από τα σπίτια τους και διανυκτέρευσαν σε πλοιάρια. Η Νέα Ρόδα «κατεστράφη εκ θεμελίων».

Η εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» έγραφε: «Αργά το απόγευμα βγήκε ντελάλης είς την Ιερισσόν, κα από την παραλίαν έως επάνω εις τον αντικρυνόν λόφον όπου έχουν απλώση τα τρομαγμένα σώματά των οι κάτοικοι, ηκούσθη η επιτακτική πρόσκλησίς του:

“Κανείς να μην πάη στο χωριό. Αν δεν τον σκοτώσουν οι πέτρες, θα τον σκοτώση ο νυκτοφύλακας”. Δεν το λέει ο ντελάλης, αλλά όλοι ξέρουν την αυστηρή διαταγή που έχει δοθή πρός αποφυγήν της λεηλασίας»

Ο Στυλιανός Γονατάς, γενικός διοικητής της Μακεδονίας, διέταξε να μεταβούν στις πληγείσες περιοχές γιατροί που θα μετέφεραν φάρμακα, ομάδα για χειρουργικές επεμβάσεις, λόχος σκαπανέων και αντιτορπιλικό.

Ο Ερυθρός Σταυρός έστειλε 2 γιατρούς, 8 νοσοκόμους, φάρμακα, υγειονομικό υλικό και τρόφιμα με το ατμόπλοιο «Ιθάκη». Οι Άγγλοι έστειλαν 2 καταδρομικά. Ο πλοίαρχος του ενός, όταν έφτασε στο σημείο που βρισκόταν το «Ιθάκη», το πρώτο πράγμα που είπε ήταν «συγγνώμη που δε φτάσαμε πιο γρήγορα για την παροχή βοήθειας». Η βουλγαρική κυβέρνηση εξέφρασε συλλυπητήρια στην Ελλάδα.

Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης είχε πει τότε ότι ο σεισμός συσχετιζόταν με το παλιό ηφαίστειο που υπήρχε στο κέντρο της χερσονήσου της Κασσάνδρας, σε ύψος 300 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, στη θέση του οποίου υπάρχει μέχρι σήμερα η λίμνη Μαυρόμπαρα.

Ο καθηγητής κ. Κρητικός είχε δηλώσει στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», το 1932, ότι η περιοχή είχε ένα ρήγμα, το οποίο είχε προκαλέσει και άλλους ισχυρούς σεισμούς κατά το παρελθόν, όπως το 1929 στο Άγιον Όρος.

Από την ισχυρή δόνηση στέρευσε η πηγή του χωριού Γεροπλάτανου και της Ιερισσού, το χωριό Μαχαλάς έπαθε καθίζηση 2,5 μέτρων ενώ σχηματίστηκαν θερμοπηγές. Οι υλικές ζημιές υπολογίζονταν στις 4.000.000 δραχμές.