“Τράμπαντ”. Το αυτοκίνητο που ταυτίστηκε με την Ανατολική Γερμανία. Γιατί θεωρούνταν από τα χειρότερα στον κόσμο;

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στα διάφορα αφιερώματα που γίνονται για τα χειρότερα αυτοκίνητα που κυκλοφόρησαν ποτέ, περίοπτη θέση έχει πάντα το διάσημο ανατολικογερμανικό αυτοκίνητο “Τράμπαντ”. Το 1957, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά, θεωρούνταν ένα σχετικά καλό αυτοκίνητο στην κατηγορία του.

Όμως δεν υπήρξε εξέλιξη στις επόμενες δεκαετίες και ταυτίστηκε με το αποτυχημένο μοντέλο διαχείρισης της οικονομίας στην Ανατολική Γερμανία. Δεν είναι τυχαίο ότι η παραγωγή του σταμάτησε το 1991, λίγο μετά τη διάλυση του κράτους.

Ένας “Δορυφόρος” Ι.Χ.

Το 1957, με την κυκλοφορία του “Τράμπαντ”, η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας φάνηκε να είχε πετύχει τον στόχο της να παράξει ένα αυτοκίνητο για το λαό. Ήταν η απάντησή της στο “Σκαθάρι” (Volkswagen Beetle), το “αυτοκίνητο του λαού” της Δυτικής Γερμανίας. “Τράμπαντ” στα γερμανικά σημαίνει “δορυφόρος”. Το όνομα δόθηκε προς τιμή του Σπούτνικ, το πρώτου τεχνητού δορυφόρου στην ιστορία που ήταν σοβιετικής κατασκευής και έκανε πτήση την ίδια χρονιά που κυκλοφόρησε το “Τράμπαντ”.

Με το πέρασμα του χρόνου επικράτησε ως όνομα το υποκοριστικό “Τράμπι”.

Πρόκειται για το βασικό αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης που κατασκευάστηκε στην Ανατολική Γερμανία. Απέκτησε τόση διασημότητα που τελικά έγινε ένα από τα σύμβολα της χώρας. Η παραγωγή του σταμάτησε τον Απρίλιο του 1991, έξι μήνες μετά την επίσημη διάλυση της Ανατολικής Γερμανίας και την ενοποίηση της χώρας.

Τα βασικά μοντέλα του “Τράμπαντ” ήταν το 500, το 600, και το 601. Το τελευταίο παρέμεινε στην παραγωγή επί 27 χρόνια σχεδόν αμετάβλητο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να είναι η πιο γνωστή εκδοχή του “Τράμπαντ” στο ευρύ κοινό.

Το τελευταίο μοντέλο (1.1.) άρχισε να κατασκευάζεται το 1990, ένα χρόνο πριν σταματήσει για πάντα η παραγωγή του. Συνολικά, κατασκευάστηκαν 3.096.099 “Τράμπαντ” όλων των μοντέλων.

Λίγα πλεονεκτήματα και πολλά μειονεκτήματα

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, το “Τράμπαντ” θεωρούνταν ένα σχετικά καλό αυτοκίνητο για τα δεδομένα της εποχής. Προσέφερε επαρκείς χώρους για τέσσερις ενήλικες και τις αποσκευές τους, σε συνδυασμό μ’ ένα μικρό, ελαφρύ και ευέλικτο αμάξωμα, σχετικά ανθεκτικό. Διέθετε βενζινοκινητήρα με πολύ λίγα κινούμενα μέρη, ο οποίος απαιτούσε ελάχιστα σέρβις. Επιπλέον ήταν φθηνό.

Ωστόσο, το “Τράμπαντ” είχε εξαρχής και σημαντικά προβλήματα, όπως οι υψηλές εκπομπές καυσαερίων, που συχνά παρομοιάζονταν με “μπλε σύννεφο”, και το εκνευριστικό κροτάλισμα που έκανε ο κινητήρας, ιδίως στις χαμηλές στροφές, που έμοιαζε με ηλεκτρικό πριόνι.

Ακόμη χειρότερο ήταν η απουσία δείκτη καυσίμου στο ταμπλό. Αντί γι’ αυτό, ο οδηγός χρησιμοποιούσε μια μεταλλική λάμα που τοποθετούνταν στο ντεπόζιτο για να μετρηθεί η στάθμη του καυσίμου, όπως ακριβώς για τη στάθμη του λαδιού. Αυτό σήμαινε ότι ο οδηγός έπρεπε να σταματά το αυτοκίνητο και να ανοίγει το ντεπόζιτο για να δει πόσο καύσιμο είχε μείνει.

Παρέμεινε αμετάβλητο

Το μεγαλύτερο μειονέκτημα για το Τράμπαντ ήταν ότι ουσιαστικά δεν εξελίχθηκε. Ο σχεδιασμός του παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητος από την κυκλοφορία του, το 1957, έως το τελευταίο του μοντέλο. Ιδιαίτερα, το μοντέλο 601 που παρήχθη μεταξύ 1964 και 1989 διατήρησε σχεδόν τα ίδια χαρακτηριστικά.

Το αποτέλεσμα ήταν το “Τράμπαντ 601”, ακόμη και το 1989, να διαθέτει τον «αρχαίο» δίχρονο κινητήρα, ο οποίος παράγει πολύ καυσαέριο και έναν ιδιαίτερο θόρυβο.

Το μοντέλο της δεκαετίας του 1980 δεν είχε στροφόμετρο, ένδειξη για τους προβολείς, για τα φλας, δείκτη καυσίμου, πίσω ζώνες ασφαλείας, ούτε εξωτερική θύρα καυσίμου. Επιπλέον, ο οδηγός έπρεπε να ρίχνει ένα μείγμα βενζίνης και λαδιού σε μια δεξαμενή που βρισκόταν ακριβώς κάτω από το καπό. Την ίδια εποχή, τα αυτοκίνητα που παράγονταν στη Δυτική Γερμανία, είχαν αρχίσει να ενσωματώνουν ηλεκτρονικά συστήματα!

Γιατί δεν εξελίχθηκε;

Το ενδιαφέρον είναι ότι η αυτοκινητοβιομηχανία VEB Sachsenring Automobilwerke Zwickau, που κατασκεύαζε το “Τράμπαντ” στην Ανατολική Γερμανία, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 είχε προτείνει αλλαγές και βελτιώσεις στον τύπο. Για παράδειγμα, την αντικατάσταση του αναχρονιστικού δίχρονου κινητήρα με τετράχρονο, και τη βελτίωση του αμαξώματος. Όμως, η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας, και ιδιαίτερα ο επικεφαλής της, Έριχ Χόνεκερ, απέρριπταν πεισματικά αυτές οι βελτιώσεις.

Η επίσημη δικαιολογία ήταν το υψηλό κόστος. Στην πραγματικότητα, ήταν κυρίως ιδεολογικοί λόγοι που εμπόδιζαν την τεχνολογική εξέλιξη του “Τράμπαντ”. Η ηγεσία της χώρας πίστευε ότι η απόκτηση πιο σύγχρονων αυτοκινήτων από το λαό θα τον ωθούσε στην αποδοχή καπιταλιστικών ανέσεων.

Επίσης, οι Ανατολικογερμανοί έπρεπε να διαθέτουν μεγάλη υπομονή, για να το αποκτήσουν. Συνήθως περίμεναν γύρω στα 10 έτη από την ημέρα που το παραγγέλνανε. Εκτός Βερολίνου, σε αρκετές επαρχίες ο χρόνος αναμονής έφτανε τα 13 χρόνια. Το μεγαλύτερο ρεκόρ αναμονής ήταν 17 χρόνια!

Σύμβολο μιας αποτυχημένης οικονομίας

Τον Νοέμβριο του 1989, πολλοί Ανατολικογερμανοί μπήκαν μαζικά στο Δυτικό Βερολίνο και γενικότερα στη Δυτική Γερμανία με τα “Τράμπαντ”, τα οποία στη συνέχεια παρατούσαν κατά χιλιάδες μόλις περνούσαν τα σύνορα.

Τ0 “Τράμπαντ” μπορεί να γνώρισε τη χλεύη στη Δύση και την περιφρόνηση των περισσοτέρων Ανατολικογερμανών μετά την ενοποίηση της Γερμανίας, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αντικείμενο νοσταλγίας για πολλούς. Έτσι, συλλέκτες παλαιών αυτοκινήτων, κυρίως Γερμανοί, πληρώνουν ακριβά για να αποκτήσουν ένα “Τράμπαντ” σε καλή κατάσταση. Παρά τα προβλήματα, εξυπηρέτησε εκατομμύρια οικογένειες και είναι ένα “μνημείο” του παρελθόντος, με άσχημες αλλά και όμορφες στιγμές.