Δείτε το κράνος του Μιλτιάδη, βέλη από την μάχη στις Θερμοπύλες και πολεμικές εξαρτύσεις οπλιτών. Οι αγώνες των Ελλήνων στην μεγάλη έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

Το κράνος του Μιλτιάδη, αιχμές βελών από το πεδίο της μάχης των Θερμοπυλών, θραύσματα αγγείων, που κάηκαν κατά την πυρπόληση της Αθήνας από τους Πέρσες, τεκμήρια που παρουσιάζουν την πολεμική εξάρτυση των Ελλήνων οπλιτών και των Περσών, αφιερώματα των νικητών στα μεγάλα ιερά της αρχαιότητας, αγάλματα θεών και μυθικών ηρώων, επιγραφές που θυμίζουν γνωστούς και άγνωστους πρωταγωνιστές των ιστορικών γεγονότων, ένα σύνολο που μιλά για τους αγώνες των Ελλήνων για την ελευθερία τους περιλαμβάνεται στην μεγάλη έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου «Οι Μεγάλες Νίκες. Στα όρια του Μύθου και της Ιστορίας», που εγκαινιάστηκε χθες το απόγευμα από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Πρόκειται για 105 αρχαία έργα και ένα ομοίωμα αθηναϊκής τριήρους του 5ου αιώνα π. Χ. όλα έργα, που σχετίζονται και αναδεικνύουν πτυχές του νικηφόρου αγώνα των Ελλήνων κατά των Περσών σε μια έκθεση που εντάσσεται στο πρόγραμμα εορτασμού για την επέτειο των 2500 χρόνων από τη Μάχη των Θερμοπυλών και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Πρόκειται για μία ιδιαίτερη και πολυδιάστατη εικαστική προσέγγιση των αγώνων των Ελλήνων πριν από 2.500 χρόνια στις Θερμοπύλες και τη Σαλαμίνα για την αποτροπή της υποδούλωσής τους από τους καταφανώς δυνατότερους Πέρσες και την οριστική απώθησή τους πίσω στην Ασία.

Διαβάστε επίσης: Μιλτιάδης. Η άγνωστη ζωή του στρατηγού που συνέτριψε τους Πέρσες στο Μαραθώνα. Γιατί τον δίκασαν οι Αθηναίοι, που τον θεωρούσαν τύραννο …

Όπως είπε στον χαιρετισμό της η υπουργός Πολιτισμού «Ο πόλεμος ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις-κράτη και την αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών έμελλε να υπερβεί κατά πολύ τα όρια μιας απλής στρατιωτικής σύγκρουσης. Εξελίχθηκε σε μια αντιπαράθεση σε όλα τα επίπεδα, από το πολιτικό και το κοινωνικό, έως το φιλοσοφικό και το ηθικό. Υπήρξε μια «αναμέτρηση» με την πρωταρχική έννοια του όρου, μια καθολική αντιπαραβολή και αξιολογική κρίση δύο αντιδιαμετρικών πολιτικο-κοινωνικών μοντέλων, ηθικο-αξιακών συστημάτων και κοσμοθεωριών». Η νέα έκθεση άλλωστε εντάσσεται στο πρόγραμμα εορτασμού για την επέτειο των 2500 χρόνων από τη Μάχη των Θερμοπυλών και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Οι Περσικοί πόλεμοι αποτελούν σταθμό στην αρχαία ελληνική ιστορία, αφού για πρώτη φορά οι Έλληνες προασπίστηκαν την ελευθερία τους με ενότητα και πλήρη συνείδηση της εθνικής τους ταυτότητας. Τα ιστορικά γεγονότα που καταγράφονται κατά τις αλλεπάλληλες επιχειρήσεις της περσικής αυτοκρατορίας στον Ελλαδικό χώρο (490-479 π.Χ.) αντανακλούν τη σφοδρή σύγκρουση δύο αντιθετικών πολιτικών συστημάτων και την αντιπαράθεση δύο διαφορετικών κοσμοθεωριών. Από τη μία συγκρούεται ο μυστικισμός της Ανατολής που αγνοεί την ανθρώπινη ουσία και από την άλλη η ανθρωποκεντρική πνευματική αρχή του ελληνικού κόσμου.

Όλα αυτά, με τις λαμπρές μάχες, τους πρωταγωνιστές, τους θρύλους και τις δοξασίες και κυρίως τη θρησκεία και το θείο που παρεμβαίνει και τιμωρεί κάθε είδους αυθαιρεσίας και αλαζονείας, αναφέρονται αριστουργηματικά στην τραγωδία, την ποίηση και την ιστοριογραφία. Το μουσειολογικό αφήγημα προσπαθεί να μείνει πιστό στις περιγραφές των αρχαίων συγγραφέων, χωρίς να ακολουθεί τα στερεότυπα της ιστορικής αναπαράστασης των μαχών. H επιλογή των αρχαίων έργων, που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την εποχή, στοχεύει στο συναίσθημα του θεατή, στη φαντασία και κυρίως στις μνήμες, που αναδύονται για τις στιγμές που βίωσαν οι άνθρωποι τότε. Οι στιγμές αυτές καθόρισαν τις ζωές, τις ιδέες και τις πεποιθήσεις τους, οι οποίες στη συνέχεια μεταλαμπαδεύτηκαν στη σύγχρονη εποχή και στον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό.

Διαβάστε επίσης: «Ενίκησαν εκεί όπου ενίκησε πάλαι ποτέ και ο Μιλτιάδης». Η άγνωστη μάχη του Μαραθώνα το 1824 εναντίον των Οθωμανών. Η μεγάλη ανατροπή και η ήττα των γενίτσαρων …

Η έκθεση αποτελείται από οκτώ συνολικά ενότητες. Οι έξι πρώτες είναι αφιερωμένες σε διαφορετικά επεισόδια και μάχες των Περσικών Πολέμων. Τεκμήρια που παρουσιάζουν την πολεμική εξάρτυση των Ελλήνων οπλιτών και των Περσών, αφιερώματα των νικητών στα μεγάλα ιερά της αρχαιότητας, μεταξύ των οποίων και το κράνος του Μιλτιάδη, αιχμές βελών από το πεδίο της μάχης των Θερμοπυλών, θραύσματα αγγείων με ίχνη καύσης από την πυρπόληση της Αθήνας από τους Πέρσες και επιγραφές που θυμίζουν γνωστούς και άγνωστους πρωταγωνιστές των ιστορικών γεγονότων, είναι μερικά από τα έργα που θα συναντήσουν οι επισκέπτες στην έκθεση. Παράλληλα, μορφές θεών και μυθικών ηρώων πλαισιώνουν την ιστορική αφήγηση και τη διαπλέκουν με τις μυθικές δοξασίες, σύμφωνα με τις οποίες θεοί και θνητοί συνέργησαν για την επίτευξη της ολοκληρωτικής νίκης, βασισμένης στο αξιακό σύστημα του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Το εκθεσιακό αφήγημα συμπληρώνουν δύο καταληκτικές ενότητες, στις οποίες παρουσιάζεται ο απόηχος των Περσικών Πολέμων στην εικονιστική τέχνη –αρχαία και σύγχρονη– και η ιδεολογική τους σημασία. Επιπλέον, στην αίθουσα 21, όπου εκτίθεται το χάλκινο σύμπλεγμα του αλόγου με τον αναβάτη από το Αρτεμίσιο, παρουσιάζονται σε διάλογο μαζί του πέντε αριστουργηματικά αγγεία με παραστάσεις αθλητικών και μουσικών αγώνων, σηματοδοτώντας την αξία της νικηφόρας αγωνιστικής αναμέτρησης, ατομικής και συλλογικής, όχι μόνο στον πόλεμο αλλά και στην ειρήνη.

«Εδώ και 2500 χρόνια, ο Ελληνισμός και ο δυτικός κόσμος αναγνωρίζουν στη νικηφόρο έκβαση των Περσικών Πολέμων ένα γεγονός που συνέβαλε καθοριστικά στη διάσωση και εμπέδωση του αναδυόμενου τότε πολιτισμού τους, λειτουργώντας καταλυτικά για τη φιλοσοφική, πολιτική και καλλιτεχνική έκρηξη που ακολούθησε εν συνεχεία υπό τη φυσική και πνευματική ηγεσία της αθηναϊκής δημοκρατίας», όπως είπε η κυρία Μενδώνη.

«Η θριαμβευτική νίκη αφενός διέσωσε τον Ελληνισμό, αφετέρου κατέστησε αυτά τα πολιτιστικά επιτεύγματα εφικτά. Πριν τα Περσικά, οι περισσότερες από τις πολυπληθείς ελληνικές πόλεις παρέμεναν σε σημαντικό βαθμό απομονωμένες, συντηρητικές και εσωστρεφείς αγροτικές κοινωνίες. Οι κοινές νίκες γέννησαν μια νέα, περισσότερο συλλογική και εξωστρεφή προοπτική που αργότερα θα οδηγούσε τους Έλληνες να ανοιχθούν με ανανεωμένη και ισχυρή αυτοπεποίθηση στον κόσμο. Πριν τα Περσικά, η ίδια η Αθήνα αποτελούσε ακόμη ένα ιδιάζον, μάλλον εκκεντρικό παράδειγμα, όπου ο πειραματισμός με τη δημοκρατία είχε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει. Μετά αναδείχθηκε σε μια τολμηρή, ριζοσπαστική δημοκρατία, που παρά τις εγγενείς της αδυναμίες και εκρηκτικές αντιθέσεις ηγήθηκε πολιτικά και πνευματικά των Ελλήνων, δημιούργησε τον Παρθενώνα και ανέδειξε εμβληματικές μορφές όπως του Περικλή, του Θουκυδίδη, του Σοφοκλή και του Αισχύλου».

Προσθέτοντας επίσης πως με αφετηρία τις νίκες στα Περσικά και πρώτους ηγήτορες τους Αθηναίους και τους Έλληνες, ο δυτικός κόσμος επρόκειτο να αναπτυχθεί πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά με τόλμη και δυναμισμό, να διατηρήσει ζωντανούς τους γόνιμους σπόρους του ορθολογισμού, της φιλελεύθερης κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατίας. «Οι βάσεις του νεοελληνικού, του ευρωπαϊκού και του δυτικού πολιτισμού, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, και η αναγνωρίσιμη ως κοινή πνευματική και ιδεολογική καταβολή και ταυτότητα των λαών που τον ενστερνίστηκαν και τον καλλιέργησαν περαιτέρω, στηρίζονται εν πολλοίς στα συμβολικά και ουσιαστικά θεμέλια που τέθηκαν ακριβώς πριν 2500 χρόνια με τις περιφανείς ελληνικές νίκες στα Περσικά, και την καταλυτική επίδραση που αυτές άσκησαν διατηρώντας αμείωτη τη δυναμική τους στο μύθο και στην ιστορία», κατέληξε η υπουργός. Η ίδια εξάλλου εξέφρασε τα συγχαρητήρια και τις ευχαριστίες της στην διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου δρα Μαρία Λαγογιάννη, καθώς και σε όλο το προσωπικό του μουσείου.

Να σημειωθεί ότι τα έργα της έκθεσης προέρχονται τόσο από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο όσο και από άλλα μουσεία της Ελλάδας, όπως τα Μουσεία Άστρους, Θήβας, Ολυμπίας, καθώς και το Μουσείο Κοτσανά Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας. Ιδιαίτερα εμβληματική για την ιστορική επέτειο είναι η παρουσίαση της προτομής του Θεμιστοκλή, ρωμαϊκό αντίγραφο ενός πρωτότυπου έργου του 5ου αι. π.Χ., από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Όστιας (Parco Archeologico di Ostia Antica).