Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες του προηγούμενου αιώνα, φωτογραφήθηκε με γυρισμένη την πλάτη. Ήταν ο φόβος των Τούρκων

Στο αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού Ινστιτούτου Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.) υπάρχει μία φωτογραφία (με κωδικό τεκμηρίου Αρχείο Κωνσταντίνου Δημητριάδη, DIM2.141) που ελήφθη το 1924 και δείχνει την πλάτη και το πίσω μέρος του κεφαλιού ενός διάσημου Έλληνα.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Χάρη σε άλλες φωτογραφίες της ίδιας σειράς, γνωρίζουμε την ταυτότητά του. Πρόκειται για τον Νικόλαο Πλαστήρα. Οι φωτογραφίες ελήφθησαν στο ατελιέ του γλύπτη Κωνσταντίνου Δημητριάδη στο Παρίσι. Ο γλύπτης ήθελε να κάνει την προτομή του Πλαστήρα, κάτι που τελικά δεν έγινε. Έτσι κανόνισε να φωτογραφηθεί απ’ όλες τις πλευρές.

Γιατί ο Πλαστήρας φορά πολιτικά;

Στις φωτογραφίες ο Πλαστήρας φορά πολιτική περιβολή, καθώς είχε αποστρατευτεί.

Ο Νικόλαος Πλαστήρας στις 11 Σεπτεμβρίου 1922, αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ηγήθηκε της επανάστασης των στρατιωτικών δυνάμεων στη Χίο και τη Λέσβο, ανατρέποντας την εκλεγμένη κυβέρνηση. Μάλιστα, ανέλαβε την αρχηγία της επαναστατικής επιτροπής, απ’ όπου απέκτησε ένα από τα προσωνύμιά του, αυτό του «Αρχηγού». Η επανάσταση ανέτρεψε την κυβέρνηση και υποχρέωσε σε παραίτηση τον Κωνσταντίνο Α΄ που εξορίστηκε. Βασιλιάς ορκίστηκε ο πρωτότοκος γιος του, Γεώργιος Β΄.

Για περίπου ένα χρόνο η Ελλάδα κυβερνήθηκε από επαναστατική κυβέρνηση. Ο Πλαστήρας αν και δεν ήταν μέλος της κυβέρνησης, ουσιαστικά ήταν ο επικεφαλής του καθεστώτος. Μετά τις εκλογές τον Δεκέμβριο του 1923 παρέδωσε την εξουσία στην εκλεγμένη κυβέρνηση. Τον Ιανουάριο του 1924 παραιτήθηκε και αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του Αντιστράτηγου.

Τι αποκαλύπτουν οι φωτογραφίες για τον Πλαστήρα;

Οι φωτογραφίες αυτές είναι οι πιο κοντινές και υψηλής ανάλυσης που έχουμε από τον Νικόλαο Πλαστήρα, μόλις δύο χρόνια από την τελευταία πολεμική του δράση στη Μικρά Ασία.

Στο πρόσωπό του, και τα τραχιά χαρακτηριστικά του, διακρίνονται τα σημάδια από τις κακουχίες των πολέμων. Το ίδιο ισχύει και για τη φυματίωση που είχε κολλήσει το 1919 στη διάρκεια της Εκστρατείας στην Ουκρανία. Η ασθένεια αυτή θα τον ταλαιπωρούσε μέχρι και το τέλος της ζωής του.

Εμφανές είναι το μαυριδερό χρώμα του, κάτι που του έδωσε το παρατσούκλι «Μαύρος Καβαλάρης». Για πρώτη φορά τον αποκάλεσαν έτσι οι συμπολεμιστές του το 1913 στη μάχη του Λαχανά. Όμως, έγινε ευρύτατα γνωστός με το παρατσούκλι αυτό, στη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Όταν έληξε η περίοδος της πολεμικής του δράσης, ο Νικόλαος Πλαστήρας εκτός από προαγωγές και παράσημα είχε «συλλέξει» και εννέα τραύματα από σπαθιές και θραύσματα βλημάτων και σφαιρών. Στο πρόσωπο του στις εν λόγω φωτογραφίες διακρίνεται μία βαθιά ουλή στο δεξί του μάγουλο, μάλλον από σπαθί. Επίσης, κάποια άλλα μικρότερα σημάδια που ίσως είναι πολεμικά τραύματα.

Η πολεμική του δράση

Μεταξύ 1907 και 1922, ο Πλαστήρας συμμετείχε σ’ όλους τους πολέμους της Ελλάδας. Οι προαγωγές του ήταν πάντα «επ’ ανδραγαθία» στο πεδίο της μάχης.

Τον Απρίλιο του 1907 πήρε μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα ως έφεδρος υπαξιωματικός. Στην αρχή του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, το 1912, ήταν ανθυπολοχαγός. Διακρίθηκε στις μάχες των Βαλκανικών Πολέμων, Ελασσόνας, Γιαννιτσών και Λαχανά. Το αποτέλεσμα ήταν η λήξη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου το 1913 να τον βρει λοχαγό.

Μεταξύ 1916 και 1918, πολέμησε στο Μακεδονικό μέτωπο (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος), όπου τραυματίστηκε και προήχθη σε ταγματάρχη. Επίσης, ορίστηκε Στρατιωτικός Διοικητής στη Χίο. Στη μάχη του Σκρα, το 1918, διακρίθηκε ως διοικητής τάγματος και προήχθη σε αντισυνταγματάρχη.

Το 1919, με το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων συμμετείχε, ως επικεφαλής του, στην εκστρατεία της Αντάντ στην Ουκρανία, κατά των Μπολσεβίκων. Λόγω της δράσης του εκεί, προήχθη σε συνταγματάρχη. Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε με τη μονάδα του στη Σμύρνη.

Από το 1919 μέχρι και το 1922, για τρία χρόνια, πολέμησε στην πρώτη γραμμή στα μέτωπα της Μικρασιατικής Εκστρατείας με το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων. Το μεγαλύτερο εύσημο για τη δράση της μονάδας και του διοικητή της στη Μ. Ασία ήταν τα παρατσούκλια, «Στρατός του Σατανά» και «Μαύρος Σατανάς» που τους απέδωσαν οι άνδρες του Κεμάλ.

Οι φωτογραφίες του Πλαστήρα από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α. (Αρχείο Κωνσταντίνου Δημητριάδη) είναι αναρτημένες στο διαδίκτυο με κωδικούς DIM2 139, 140, 141, 143, 144, 148