Η ιστορία της Αστυνομίας Πόλεως και ο ανταγωνισμός με την Χωροφυλακή. Νέα εκπομπή

Η ιστορία της Αστυνομίας Πόλεων στη «Μηχανή του Χρόνου». Τα μέτρα που άλλαξαν τις πόλεις και ο ανταγωνισμός με τη Χωροφυλακή. Νέα εκπομπή

Την ιστορία της Αστυνομίας Πόλεων, η οποία, για έξι δεκαετίες, επέβλεπε την τήρηση του νόμου και της τάξης σε τέσσερις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο τη Δευτέρα 9 Ιουνίου στις 21:00 στο COSMOTE HISTORY.

Το επεισόδιο προβάλλεται σε επανάληψη την Κυριακή 15 Ιουνίου στις 17:00.

Από τη Χωροφυλακή στην Αστυνομία Πόλεων

Το 1906, η Ελληνική Χωροφυλακή ανέλαβε την αστυνόμευση ολόκληρης της χώρας. Δημιουργήθηκαν νέες υπηρεσίες και το κύρος του σώματος αναβαθμίστηκε με την ένταξη φοιτητών της Νομικής. Ωστόσο, σύντομα έγινε φανερό ότι η Χωροφυλακή δεν θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να ασκεί μόνη της τα αστυνομικά καθήκοντα. Κι αυτό, διότι η Ελλάδα βρισκόταν σε διαρκή εμπόλεμη κατάσταση και η Χωροφυλακή, ως «μέρος του ενεργού στρατού», όφειλε να βρίσκεται στις επάλξεις.

Η ιστορία της Αστυνομίας Πόλεων στη «Μηχανή του Χρόνου». Τα μέτρα που άλλαξαν τις πόλεις και ο ανταγωνισμός με τη Χωροφυλακή. Νέα εκπομπή

Το βρετανικό μοντέλο

Η ενσωμάτωση νέων εδαφών μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και η αυξανόμενη αστικοποίηση έκαναν ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη για ένα σώμα ασφαλείας που δεν θα είχε στρατιωτικό χαρακτήρα και θα ήταν ειδικά σχεδιασμένο για τις μεγαλουπόλεις.

Γι’ αυτό το λόγο, στα τέλη του 1918, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος κάλεσε στην Ελλάδα μια ομάδα Βρετανών αστυνομικών, με επικεφαλής τον πεπειραμένο αρχηγό της αστυνομίας της Καλκούτα, Σερ Φρέντρικ Λοχ Χάλιντεϊ.

Στην αρχή, οι Βρετανοί εξέτασαν το ενδεχόμενο να αναδιοργανώσουν τη Χωροφυλακή, αλλά γρήγορα συνειδητοποίησαν πως αυτό δεν ήταν εφικτό. Έτσι, το καλοκαίρι του 1920, συστάθηκε η Αστυνομία Πόλεων, η οποία, τα επόμενα πέντε χρόνια, εγκαθιδρύθηκε στις εξής τέσσερις πόλεις: στην Κέρκυρα (1921), στην Πάτρα (1922), στον Πειραιά (1923) και στην Αθήνα (1925). Ιστορικοί και μελετητές εξηγούν στη «Μηχανή του Χρόνου» γιατί η Θεσσαλονίκη δεν απέκτησε ποτέ Αστυνομία Πόλεων και περιγράφουν τον ενθουσιασμό, με τον οποίο οι Αθηναίοι υποδέχθηκαν τους νέους αστυφύλακες.

Τα καθήκοντα στην πόλη

Η εκπομπή δίνει έμφαση στις αρμοδιότητες των αστυφυλάκων, οι οποίες κάλυπταν ένα μεγάλο εύρος της κοινωνικής ζωής: μεριμνούσαν για την καθαριότητα δρόμων και πεζοδρομίων, ρύθμιζαν την κυκλοφορία των οχημάτων και την κίνηση των πεζών και λάμβαναν μέτρα υπέρ της κοινής ησυχίας και της δημόσιας υγείας. Ακόμη, πραγματοποιούσαν πεζές περιπολίες, συνέλεγαν πληροφορίες και επιχειρούσαν να καταστείλουν την συνδικαλιστική δράση και να αντιμετωπίσουν τη μικροεγκληματικότητα.

Την ιστορία της Αστυνομίας Πόλεων, η οποία, για έξι δεκαετίες, επέβλεπε την τήρηση του νόμου και της τάξης σε τέσσερις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο τη Δευτέρα 9 Ιουνίου στις 21:00 στο COSMOTE HISTORY.

Η δημοσιογραφική έρευνα σκιαγραφεί το πώς έβλεπαν οι πολίτες τους αστυφύλακες και τους χωροφύλακες, εξηγεί γιατί ο νόμος τους απαγόρευε το γάμο μέχρι κάποια ηλικία και “φωτίζει” τους παράγοντες που οδήγησαν, από το 1929 και μετά, στη μετατροπή της Αστυνομίας Πόλεων από άοπλο σώμα σε ένοπλο.

Η Χωροφυλακή στη Μικρά Ασία

Την ίδια εποχή που η Αστυνομία Πόλεων έκανε τα πρώτα της “βήματα”, περίπου 5.000 άνδρες της Ελληνικής Χωροφυλακής συμμετείχαν στη Μικρασιατική Εκστρατεία και ήρθαν αντιμέτωποι με τους Τούρκους Τσέτες. Το επεισόδιο μνημονεύει τον κρίσιμο ρόλο που διαδραμάτισε η Χωροφυλακή, όταν κατέρρευσε το μέτωπο και τις μεγάλες απώλειες που υπέστη το σώμα, καθώς οι νεκροί υπολογίζεται ότι ξεπέρασαν τους 1.000.

Μετά το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, τόσο η Χωροφυλακή όσο και η Αστυνομία Πόλεων επικεντρώθηκαν στην εξολόθρευση των τελευταίων μεγάλων ληστοσυμμοριών του Φώτη Γιαγκούλα, του Μήτρου Τζατζά και των αδερφών Ρεντζαίων.

Η ανάμιξη της Αστυνομίας Πόλεων στην απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου

Στις 6 Ιουνίου 1933, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η σύζυγός του, Έλενα έφυγαν από το σπίτι της Πηνελόπης Δέλτα στην Κηφισιά και δέχθηκαν δολοφονική επίθεση στον Παράδεισο Αμαρουσίου. Οι δράστες γάζωσαν το αυτοκίνητο του Έλληνα πολιτικού με 66 σφαίρες, όμως ο Βενιζέλος και η σύζυγός του επέζησαν.

Η εκπομπή αποκαλύπτει το τεράστιο ποσό που διατέθηκε για το φόνο του Βενιζέλου και το λόγο, για τον οποίο η δίκη αναβλήθηκε επ’ αόριστον

Όπως αποκαλύφθηκε, ηθικός αυτουργός της δολοφονικής απόπειρας ήταν ο διοικητής της Γενικής Ασφάλειας της Αστυνομίας Πόλεων, Ιωάννης Πολυχρονόπουλος και ένας από τους φυσικούς αυτουργούς ο λήσταρχος Καραθανάσης, ο οποίος είχε πάρει αμνηστία βάσει του διατάγματος του δικτάτορα Πάγκαλου.

Τον Φεβρουάριο του 1935, συνολικά 18 άτομα – κατά κύριο λόγο αστυνομικοί – βρέθηκαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Η εκπομπή αποκαλύπτει το τεράστιο ποσό που διατέθηκε για το φόνο του Βενιζέλου και το λόγο, για τον οποίο η δίκη αναβλήθηκε επ’ αόριστον, με αποτέλεσμα οι επίδοξοι δολοφόνοι να μείνουν ατιμώρητοι.

Η Χωροφυλακή στο Έπος του ’40 και στην Κατοχή

Η Ελληνική Χωροφυλακή έδωσε το «παρών» και στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες στο στρατό, κυρίως μέσω του Μηχανοκίνητου Τάγματος. Μάλιστα, το Νοέμβριο του 1940, οι άνδρες της Χωροφυλακής μπήκαν στην Κορυτσά και ένα μήνα μετά στο Αργυρόκαστρο.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ένα μέρος της Χωροφυλακής εντάχθηκε στην Αντίσταση ή διέφυγε στο Κάιρο με την εξόριστη κυβέρνηση

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ένα μέρος της Χωροφυλακής εντάχθηκε στην Αντίσταση ή διέφυγε στο Κάιρο με την εξόριστη κυβέρνηση, αλλά ένα μεγάλο τμήμα συνεργάστηκε με τους Γερμανούς. Ιστορικοί εξηγούν στη «Μηχανή του Χρόνου» γιατί η Χωροφυλακή ανέπτυξε έντονη δωσιλογική δράση και αναδεικνύουν αφενός τον επιχειρησιακό ρόλο που διαδραμάτισε στα ναζιστικά μπλόκα και αφετέρου τα φρικτά βασανιστήρια, στα οποία υπέβαλε τους αντιστασιακούς.

Η δημοσιογραφική έρευνα απαντά στο ερώτημα γιατί η Αστυνομία Πόλεων διαφοροποιήθηκε και δεν στράφηκε τόσο πολύ εναντίον του ΕΑΜ και περιγράφει τη σφοδρή και πολύνεκρη μάχη του Μακρυγιάννη την περίοδο των αιματηρών Δεκεμβριανών, ανάμεσα στο Σύνταγμα Χωροφυλακής Αθηνών και τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ.

Η καταστολή των απεργιών και η δημιουργία της Ελληνικής Αστυνομίας

Οι δεκαετίες του 1950 και του 1960 χαρακτηρίστηκαν από δυναμικές απεργίες και κινητοποιήσεις που, πολλές φορές, κατέληγαν σε αιματηρές συγκρούσεις διαδηλωτών και σωμάτων ασφαλείας. Η εκπομπή αναφέρεται συνοπτικά στην κατασταλτική δράση Αστυνομίας και Χωροφυλακής στα χρόνια της «καχεκτικής δημοκρατίας», όπως επίσης και στην περίοδο της Χούντας.

Το επεισόδιο ολοκληρώνεται με την περιγραφή του έντονου ανταγωνισμού που υπήρχε ανάμεσα στους άνδρες της Αστυνομίας Πόλεων και εκείνους της Χωροφυλακής. Παρά τις διαφορές τους, όμως, τα δύο ιστορικά σώματα είχαν κοινή επιδίωξη την προστασία του κοινωνικού συνόλου και η προσφορά τους ήταν μεγάλη έως και το 1984, όταν, με το Νόμο 1481, καταργήθηκαν και στη θέση τους δημιουργήθηκε η Ελληνική Αστυνομία.

Έρευνα επεισοδίου: Δημήτρης Παπακυριακού

Στην εκπομπή μιλούν (με αλφαβητική σειρά):

ΣΟΦΙΑ ΒΙΔΑΛΗ – Καθηγήτρια Εγκληματολογίας και Αντεγκληματικής Πολιτικής στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου

ΦΩΤΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ – Αστυνόμος Α’ στη Διεύθυνση Ιστορίας της Ελληνικής Αστυνομίας

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΒΒΑΘΑΣ – ΠΡΟΕΔΡΟΣ Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΔΗΣ – Αντιστράτηγος ΕΛ.ΑΣ. ε.α., Ιστορικός

ΤΑΣΟΣ ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ – Δημοσιογράφος, Συγγραφέας

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΛΕΣΗΣ – Διδάκτωρ Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ – Διδάκτωρ Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών

ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΡΗΣΤΟΥ – Καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας Πανεπιστημίου Πελοποννήσου