Η ζωντανή μακέτα της μάχης των Θερμοπυλών στη Β. Ιρλανδία. Την κατασκεύασε Έλληνας βετεράνος της Επανάστασης του 1821

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στην Κομητεία Ντάουν στη Βόρεια Ιρλανδία υπάρχει ένα αξιοθέατο που συνδέει τον τόπο με την ελληνική αρχαιότητα, αλλά και την Επανάσταση του 1821.

Πρόκειται για ένα μεγάλο κήπο εκκλησίας, που διαμορφώθηκε, ώστε να αντιγράφει σε μικρή κλίμακα το πεδίο της Μάχης των Θερμοπυλών. Πρόκειται για το έργο ενός μυστηριώδη Έλληνα αγωνιστή του 1821 που μετά το τέλος της Επανάστασης μετανάστευσε στη Βόρεια Ιρλανδία.

Ο Βασίλειος Ζούλας

Το 1828 έφθασε στο Δουβλίνο ο Έλληνας Βασίλειος Πάτρας Ζούλας. Εκεί άρχισε να συμμετέχει σε συναντήσεις διαφόρων προτεσταντικών εκκλησιών παρά το γεγονός ότι ήταν Ορθόδοξος. Κάποια στιγμή γνώρισε τη δασκάλα, Αν Λίνφουτ, που ήταν μέλος της Εκκλησίας της Μοραβίας και παντρεύτηκαν.

Ο Ζούλας έγινε μέλος της εκκλησίας της γυναίκας του. Μάλιστα, το 1834 έγινε ο πάστορας.

Η ενορία του είχε μόλις έξι ηλικιωμένα μέλη και η εκκλησία ήταν ερειπωμένη. Ο δυναμικός Έλληνας γρήγορα άλλαξε την κατάσταση. Μέσα σε λίγα χρόνια είχε ανακαινίσει την εκκλησία και η ενορία του είχε αυξηθεί σε 200 άτομα.

Οι ντόπιοι εκτιμούσαν τον Ζούλα, αλλά γι’ αυτούς παρέμενε μία μυστηριώδης μορφή που δεν μιλούσε πολύ για το παρελθόν του.

Το μόνο που γνώριζαν ήταν ότι ήταν Έλληνας και είχε πολεμήσει στην Επανάσταση του 1821. Για κάποιον άγνωστο λόγο στο τέλος της Επανάστασης αντί να παραμείνει στην ελεύθερη πια πατρίδα του αποφάσισε να μεταναστεύσει στην Ιρλανδία.

Ο κήπος της “Μάχης των Θερμοπυλών”

Το 1839-1840 ο Ζούλας είχε αποκτήσει αρκετά χρήματα ώστε να κάνει μία εντυπωσιακή διαρρύθμιση στο μεγάλο κήπο της εκκλησίας του. Με τον τρόπο αυτό έδωσε δουλειά σε φτωχούς ενορίτες του αλλά και παράλληλα τίμησε τον αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία.

Με βάση τις οδηγίες του, έγιναν εκτεταμένα χωματουργικά έργα στον κήπο, ώστε να πάρει σε μορφή μικρογραφίας, τα χαρακτηριστικά του πεδίου της Μάχης των Θερμοπυλών. Η διαμόρφωση αυτή δεν έγινε με βάση την τοπογραφία της περιοχής όπως είναι στη σύγχρονη εποχή, αλλά όπως ήταν το 480 π. Χ. όταν έγινε η μάχη μεταξύ των Ελλήνων και των δυνάμεων του Ξέρξη.

Ως γνωστόν, το τοπίο έχει αλλάξει σε σημαντικό βαθμό. Ο Ζούλας βασίστηκε στις περιγραφές του Ηροδότου και άλλων αρχαίων συγγραφέων που έγραψαν για τη μάχη, προκειμένου να πάρει στοιχεία για τα κυριότερα περιβαλλοντικά της στοιχεία.

Αυτό δείχνει ότι ήταν μορφωμένος και ότι είχε γνώση της αρχαιοελληνικής γραμματείας.

Φόρος τιμής στους Έλληνες

Όμως, με το έργο απέδωσε φόρο τιμής και στους Έλληνες της δικής του εποχής που είχαν αγωνιστεί για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Και ο ίδιος είχε συμμετάσχει στην Επανάσταση του 1821.

Ο Βασίλειος Ζούλας πέθανε σχετικά νέος το 1844. Σύμφωνα με την επιγραφή στην ταφόπλακα του είχε γεννηθεί το 1804. Κάποιοι μελετητές εκτιμούν ότι ίσως να είχε γεννηθεί λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1796. Ο τάφος του υπάρχει ακόμη και σήμερα και συντηρείται με κρατική επιχορήγηση. Υπενθυμίζει στον επισκέπτη την παρουσία και τη δράση ενός Έλληνα βετεράνου της Επανάστασης του 1821 στο Κιλουάρλιν της Βόρειας Ιρλανδίας

Αγώνες για την Ελλάδα

Η ιστορικός Ρέιτσελ Γκάρετ ερεύνησε τη ζωή του Βασιλείου Πάτρα Ζούλα. Ανακάλυψε ότι καταγόταν από την Πάργα από οικογένεια που αγωνίσθηκε εναντίον του Αλή Πασά.

Όταν η Πάργα κατελήφθη απ’ αυτόν το 1819, η οικογένεια του Ζούλα πήγε στα Επτάνησα. Ίσως τελικά να εγκαταστάθηκε στην Ιταλία. Μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης, ο Βασίλειος επέστρεψε το 1822 στην Ελλάδα για να πολεμήσει τους Τούρκους. Ήταν 18 ή 26 ετών τότε.

Είναι πιθανόν ότι στη διάρκειά της προήχθη σε αξιωματικό και συμμετείχε στην άμυνα του Μεσολογγίου στην πολιορκία του 1825/1826.

Το 1828 όταν η Επανάσταση έφθανε στο τέλος της, ο Βασίλειος Ζούλας έφυγε από την Ελλάδα με τη συνοδεία ενός Άγγλου που πήγαινε στο Δουβλίνο. Για το λόγο αυτό, ο Ζούλας μετανάστευσε στην Ιρλανδία που ήταν τότε υπό βρετανική κατοχή. Εκεί εγκαταστάθηκε για πάντα, αλλά δεν ξέχασε τους συμπατριώτες του και τις θυσίες τους για την ελευθερία.

Σύμφωνα με τη Ρέιτσελ Γκάρετ, ο Βασίλειος Ζούλας επιλέγοντας να μετατρέψει τον κήπο της εκκλησίας του στο πεδίο των Θερμοπυλών στο μυαλό του είχε μάλλον τις «Θερμοπύλος του 1821», που ήταν το Μεσολόγγι, όπου και πιθανότατα είχε πολεμήσει και ο ίδιος.