Ο ελληνικός εμφύλιος στον Τουρκικό τύπο. Γιατί η Τουρκία, απείλησε τη Βουλγαρία με πόλεμο αν επιτεθεί στην Ελλάδα

Στο βιβλίο του “Ο ελληνικός Εμφύλιος 1946-1949 μέσα από τον τουρκικό Τύπο της εποχής“, ο Τούρκος ιστορικός και συγγραφέας Μουράτ Εσέρ,, ο οποίος ζει και εργάζεται στην Αθήνα, επιχειρεί να σκιαγραφήσει το κλίμα του ελληνικού Εμφυλίου, μέσα από τα μάτια του τουρκικού Τύπου. Περιγράφει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις με επίκεντρο τα γεγονότα της δεκαετίας του 1940 στην Ελλάδα, την τριπλή Κατοχή και τον Εμφύλιο πόλεμο και την αποτύπωσή τους στον τουρκικό Τύπο.

Γιατί ενδιέφερε την Τουρκία ο ελληνικός Εμφύλιος

Όπως περιγράφεται στο βιβλίο, κατά τη διάρκεια του ελληνικού Εμφυλίου Πόλεμου, η Τουρκία υποστήριξε την κυβέρνηση της Ελλάδας, έναντι του Δημοκρατικού Στρατού. Η τουρκική κυβέρνηση επέδωσε διπλωματική νότα στην Βουλγαρία, τονίζοντας ότι αν επιτεθεί στην Ελλάδα για να υποστηρίξει τους κομμουνιστές, τότε και η Τουρκία θα επιτεθεί στην Βουλγαρία (Βαλκανικό Σύμφωνο).

Επίσης, ενημέρωσε την κυβέρνηση στην Αθήνα ότι η Ελλάδα δεν κινδύνευε από την ίδια, δίνοντας τη δυνατότητα να αποσύρει τον στρατό από τα σύνορα της Τουρκίας για να πολεμήσει με τους αντάρτες. Εκείνη την περίοδο τα ελληνοτουρκικά ήταν τα μόνα σύνορα της Ελλάδας που οι κομμουνιστές δεν είχαν βοήθεια ή την ευκαιρία να διαφύγουν από τον ελληνικό στρατό.

Δεκεμβριανά

Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, ο τουρκικός Τύπος  κατά τα “Δεκεμβριανά” είχε καθαρά φιλοαγγλική στάση. Σχολίαζε, ότι τα κομμουνιστικά κινήματα ήταν εμπόδιο για την ανάπτυξη της χώρας, σύγκρινε τη δράση του φιλοκομμουνιστκού κινήματος στην Ελλάδα με τη γερμανική Κατοχή και έδινε στην Αγγλία το ρόλο σωτήρα:

Ο Ομέρ Ριζά, στην εφημερίδα Cumburiyet, έγραφε 2/12/44:

“Η Ελλάδα που πέρασε πολύ δύσκολες μέρες κάτω από τη γερμανική κατοχή, βλέπει να μην τελειώνουν τα βάσανά της. Τώρα βάζουν τους Έλληνες να φαγωθούν μεταξύ τους. Όμως οι Σύμμαχοι θα σώσουν της Ελλάδα και ο πρωθυπουργός της Ελλάδας εργάζεται σε αυτή την κατεύθυνση. Η ανάπτυξη της Ελλάδος θα αρχίσει όταν γλιτώσει από αυτόν τον μπελά (αναρχοκομμουνιστές)”.

Σύμφωνα με άλλο άρθρο του Ριζά λίγες  μέρες αργότερα:

” Η Αγγλία δεν θα επιτρέψει στην Ελλάδα να γίνει κυβέρνηση μια μειονότητα οπλισμένη και γι’ αυτό το λόγο υποστηρίζει την προσωρινή κυβέρνηση (…) Μοναδική λύση για να ξεμπερδέψει η Ελλάδα μ’ αυτόν τον Εμφύλιο πόλεμο είναι επέμβαση των ξένων δυνάμεων“.

Ο δημοσιογράφος Κενάν Καν, μια άλλη σημαντική πένα της εποχής σύμφωνα με τον Μουράτ Εσέρ, ρωτούσε: “Πως ιδρύθηκε το ΕΑΜ και τι σκοπεύει να κάνει;” και τελικά κατέληγε στο συμπέρασμα ότι “ο ελληνικός λαός υποφέρει στα χέρια του ΕΑΜ, όσο υπέφερε και στα χέρια των Ναζί Γερμανών“. Επίσης διαπίστωνε πως “αυτοί που επιχειρούσαν με τις διαταγές των Άγγλων, τώρα τσακώνονται για την καρέκλα, για να γίνουν κυβέρνηση. Για το καλό λοιπόν της Ελλάδας η Αγγλία πρέπει να πάρει τον έλεγχο της χώρας πάλι στα χέρια της“.

Το άγαλμα του Τσόρτσιλ

Υπήρξαν και κάποιοι που, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, έχασαν το μέτρο όσον αφορά στο ρόλο του Ουίνστον Τσόρτσιλ. Όπως για παράδειγμα ο Ασίμ Ους που έγραψε στην εφημερίδα Vakit,  για την επίσκεψη του ηγέτη της Μεγάλης Βρετανίας στην Αθήνα, το 1945, ότι στην πλατεία Συντάγματος θα βάλουν το άγαλμά του: ” Αυτό το άγαλμα ως σωτήρας της Ελλάδος θα δείξει και  στις επόμενες γενιές την αξία της ελευθερίας και και ευημερίας της χώρας“.

Η συμφωνία της Βάρκιζας χαιρετίστηκε ως νίκη νίκη της Δημοκρατίας απέναντι στον κομμουνισμό, από τον τουρκικό Τύπο:

“Η επιστροφή στην ομαλότητα για την Ελλάδα και στη νέα της ζωή δεν θα μπορούσε να ευχαριστήσει καμία χώρα περισσότερο απ’ ότι την Τουρκία. Η κοινή μοίρα που ενώνει τους δύο λαούς άρρηκτα, η ασφάλεια και η ανάπτυξη, θα επιτευχθεί με το γόνιμο διάλογο και τη συνεργασία“, έγραφε σε άρθρο του Τούρκος δημοσιογράφος το 1946.

Σχέσεις μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης

Τη δεκαετία του 1940, μόλις 20 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή, με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης επικράτησε μια περίοδος ειρήνης μεταξύ των δύο χωρών. Η παγκόσμια οικονομική κρίση και η άνοδος των φασιστικών κινημάτων στην Ευρώπη, ανάγκασαν τiς δύο χώρες να αναζητήσουν δρόμους συνεργασίας.

Παρά το γεγονός ότι υπήρχαν διαφωνίες, έκαναν μεγάλη προσπάθεια για να κρατηθεί ειρήνη στη περιοχή των Βαλκανίων και στη Μεσόγειο, έναντι της επιθετικής πολιτικής που ασκούσε η Ιταλία και αργότερα η Βουλγαρία.

Με το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας το 1930, βρέθηκαν λύσεις, κυρίως για τα οικονομικά θέματα και τις μειονότητες, ενώ το Βαλκανικό Σύμφωνο στην Αθήνα το 1934, σκοπό είχε να περιορίσει κυρίως τις απαιτήσεις της Ιταλίας στα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η Τουρκία δεν είχε συμμετάσχει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά οι εξελίξεις εκείνη την περίοδο ήταν πολύ ανησυχητικές. Η σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης είχε μεγαλώσει. Ειδικά το 1945, το έτος των συνεδρίων (Γιάλτα, Σαν Φρανσίσκο, Πότσνταμ), δημιουργούσε ανησυχίες για το μέλλον της Τουρκίας.

Η Σοβιετική Ένωση από το 1936 είχε ζητήσει αλλαγές στη συνθήκη του Μοντρέ, σχετικά με τα στενά του Βοσπόρου.  Περίπου ένα μήνα μετά από τη Διάσκεψη της Γιάλτας, ζήτησε:

– να έχει μια βάση στα στενά, κοινή άμυνα των στενών και αλλαγή συνόρων στα βορειοανατολικό τμήμα της Τουρκίας

– αλλαγή συνόρων μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Τουρκίας και τρεις πόλεις της Τουρκίας (Καρς, Αρνταχάν, Ερζουρούμ) να επιστραφούν στη Γεωργία και στην Αρμενία

– να καταργηθεί η συνθήκη του Μοντρέ και να υπογραφεί μια άλλη συνθήκη που θα έδινε μια βάση στην Σοβιετική Ένωση στην Κωνσταντινούπολη, ώστε να προστατεύει τα στενά μαζί με τις χώρες που βρίσκονταν στην Μαύρη Θάλασσα (όλες αυτές οι χώρες ήταν υπό τον έλεγχο των κομμουνιστών).

Η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που δεν ήταν υπό την επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης. Όταν ξεκίνησαν τα γεγονότα των Δεκεμβριανών στην Αθήνα, η Τουρκία ανησυχούσε ότι κινδύνευε και η Ελλάδα, η οποία λειτουργούσε ως γέφυρα για την Τουρκία, ώστε να έχει πρόσβαση στις δυτικές δημοκρατίες που ήθελε να ενταχτεί εκείνη την περίοδο.

Επίσης πίστευε  ότι αν κέρδιζαν οι κομμουνιστές στην Ελλάδα,  η Τουρκία που ήταν περικυκλωμένη από χώρες του σοβιετικού μπλοκ, θα ήταν ο επόμενος στόχος τους.

Γι’ αυτούς τους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, παρότι ο ελληνικός Εμφύλιος ήταν ένα εσωτερικό θέμα, ο τουρκικός τύπος της εποχής παρακολουθούσε με έντονο ενδιαφέρον τις συγκρούσεις και τις εξελίξεις με πρωτοσέλιδα, άρθρα και ρεπορτάζ ανταποκριτών.

Ο συγγραφέας

Ο Μουράτ Εσέρ γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης στο τμήμα Ιστορίας και συνέχισε τη μεταπτυχιακή του έρευνα στο ίδιο Πανεπιστήμιο με ειδίκευση τις «Ελληνοτουρκικές σχέσεις κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ελευθέριου Βενιζέλου μέχρι το 1915». Επισκέφτηκε το Πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουργκ στη Γερμανία για έρευνα με θέμα τη «Γερμανική εξωτερική πολιτική μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο».

Ήταν υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση. Είναι σύμβουλος στο Μουσείο των Καππαδοκικών Μελετών στη Νέα Καρβάλη Καβάλας. Συνεχίζει τη διδακτορική του έρευνα στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης στο τμήμα Ευρασιατικών Σπουδών, εστιάζοντας το ερευνητικό του ενδιαφέρον στις ελληνοτουρκικές σχέσεις της τελευταίας εικοσαετίας.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: wikipedia