Οι Κύπριοι μαθητές που αντιστάθηκαν στους Βρετανούς και δολοφονήθηκαν. Ήταν μόλις 8 και 17 ετών

Τον Απρίλιο του 1955, ξέσπασε ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ, με στόχο την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Στα επόμενα τέσσερα χρόνια, δεκάδες Κύπριοι έπεσαν μαχόμενοι, ενώ άλλοι υπέμειναν φρικτά βασανιστήρια στα βρετανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης.

Στον αγώνα εναντίον των Βρετανών πήραν μέρος κυρίως οι μαθητές της Κύπρου. Όπως είπαν βετεράνοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ στη «Μηχανή του Χρόνου», από μικροί γαλουχήθηκαν με την ιδέα της Ένωσης με τη “Μητέρα Ελλάδα” και δεν φοβήθηκαν να θυσιαστούν γι’ αυτήν. Οι μανάδες έστελναν τα παιδιά τους στα σχολεία, με τη σκέψη ότι μπορεί να μην τα ξαναέβλεπαν ζωντανά καθώς συμμετείχαν σε συγκρούσεις με την αστυνομία και το  βρετανικό στρατό.

Οι Κύπριοι μαθητές ύψωναν και κυμάτιζαν την απαγορευμένη από τους Άγγλους ελληνική σημαία. Επινοούσαν διάφορα τεχνάσματα, για να ξεγελάσουν τον κατακτητή, έχοντας ως «όπλα» μερικές πέτρες και σπασμένα κεραμίδια. Παρά τα αυστηρά μέτρα και τον εκφοβισμό που δέχονταν, δεν υποχώρησαν και αντιστάθηκαν σθεναρά και γενναία.

Η συντονισμένη δράση των Κύπριων μαθητών έμεινε γνωστή ως «ο πόλεμος των σημαιών» και δεν ήταν αναίμακτη. Για δύο ανήλικους αγωνιστές, τον 17χρονο Πετράκη Γιάλλουρο και τον 8χρονο Δημητράκη Δημητριάδη, το τίμημα ήταν η ζωή τους.

Ο 17χρονος, με καταγωγή από το χωριό Ριζοκάρπασο της Αμμοχώστου ήταν ο σημαιοφόρος στις εκδηλώσεις του σχολείου του και στη μητέρα του συνήθιζε να λέει: «Να αγωνιζόμαστε πρέπει, μάνα, να αγωνιζόμαστε για την Κύπρο μας». Η δράση του Γιάλλουρου περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, απόκρυψη οπλισμού, μοίρασμα φυλλαδίων και γραφή τραγουδιών αγωνιστικού περιεχομένου.

«Οι Άγγλοι τον είχαν σημαδέψει, διότι ήταν ο άνθρωπος, ο οποίος κατηύθυνε ουσιαστικά όλες τις εξεγερτικές εκδηλώσεις του Γυμνασίου», είπε στη «ΜτΧ» ο Γιάννης Σπανός, ο «Λόντος», της ΕΟΚΑ και μέλος του Εκτελεστικού.

Ο 8χρονος Δημητριάδης είχε γεννηθεί στη Λάρνακα και ζούσε με τη γιαγιά του και τα τρία του αδέρφια. Οι γονείς του είχαν χωρίσει και η μητέρα του είχε φύγει στην Αγγλία, για να μπορεί να τους συντηρήσει. Έχει μείνει γνωστός με τα προσωνύμια «ο μικρός ήρωας της ΕΟΚΑ» και «ο μικρός λουλουδάς», επειδή πουλούσε άνθη για τα προς το ζην.

«Πεθαίνω… Ζήτω η Ένωσις» – Ο θάνατος του σημαιοφόρου

Στις 6 Φεβρουαρίου 1956, οργανώθηκε διαδήλωση στο Γυμνάσιο Αμμοχώστου, όπου πρωτοστάτησε ο Γιάλλουρος. Την επόμενη ημέρα, οι συμμαθητές του, μαζί με εκείνους του Εμπορικού Λυκείου Αμμοχώστου, έστησαν οδοφράγματα στην οδό Ερμού και πετούσαν πέτρες στους Βρετανούς στρατιώτες.

Οι τελευταίοι άνοιξαν πυρ κατά των μαθητών και μία από τις σφαίρες διαπέρασε το στήθος του Γιάλλουρου, με αποτέλεσμα να πεθάνει πριν φτάσει στο νοσοκομείο, στις 7 Φεβρουαρίου. Έγινε έτσι, ο πρώτος νεκρός μαθητής του αγώνα της ΕΟΚΑ. Σύμφωνα με μαρτυρίες, τα τελευταία του λόγια ήταν: «Πεθαίνω, φέρτε ένα γιατρό… Ζήτω…. Ζήτω η Ένωσις».

Η δολοφονία του ανήλικου Πετράκη, που όνειρό του ήταν να γίνει πλοίαρχος, συγκλόνισε την Κύπρο και η κηδεία του μετατράπηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Όμως, οι γονείς του, που είχαν μεταναστεύσει στη Βρετανία, δεν μπόρεσαν να πουν το «ύστατο χαίρε», διότι οι Άγγλοι αρνήθηκαν να καθυστερήσουν την κηδεία.

«Στο νεκροταφείο που ήμασταν νύχτωσε και άρχισε να βρέχει καταρρακτωδώς. Την ώρα που έβαζαν στο μνήμα τον νεκρό, τραγουδούσαμε τον εθνικό ύμνο για τον μακαρίτη τον Πετράκη», θυμάται ο Γιάννης Σπανός.

Σύμφωνα με τον ιστορικό και συγγραφέα, Σταύρο Καρκαλέτση, «οι Άγγλοι δεν δίσταζαν, στον πανικό που τους διακατείχε, να φυλακίζουν και να δολοφονούν ακόμη και μικρά παιδιά». Ο στρατιωτικός λοχίας που πυροβόλησε τον Γιάλλουρο κατέθεσε:

«Περιπολούσα μαζί με άλλους στρατιώτες. Ήμουνα οπλισμένος και καθόμουν στο μπροστινό κάθισμα του αυτοκινήτου. Όταν μπήκαμε στην οδό Ερμού, αντιμετωπίσαμε ένα πλήθος που φώναζε και μας λιθοβολούσε. Προχωρήσαμε.

Ξάφνου μια μπόμπα έσκασε δίπλα μας. Ένας από μας μου έδειξε κάποιον νεαρό που στεκόταν μπροστά σε ένα αυτοκίνητο και φαινόταν κάτι να κρατά. Δεν είδα αν ήταν πέτρα ή χειροβομβίδα. Τον σημάδεψα με το sten μου και πυροβόλησα. Οι οδηγίες μου ήταν να μην πυροβολώ στον αέρα».

Η δολοφονία του «μικρού λουλουδά»

Στις 14 Μαρτίου 1956, ένα μήνα μετά τη δολοφονία του Πετράκη Γιάλλουρου, ο 8χρονος Δημήτρης Δημητριάδης προσέθεσε το όνομά του στον κατάλογο των μαρτύρων του κυπριακού αγώνα. Σύμφωνα με τον αγωνιστή της ΕΟΚΑ και μέλος του Εκτελεστικού, Φοίβου Πέτρου, ο Δημητριάδης συμμετείχε με μεγαλύτερους μαθητές σε πετροβολισμό αγγλικής περιπόλου.

Οι Βρετανοί έριξαν δακρυγόνα, για να διαλύσουν τη μαθητιώσα νεολαία και εκείνη βρήκε καταφύγιο στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου. «Κατά την υποχώρησή μας, παροτρύναμε τους μικρότερους να έρθουν μαζί μας, γιατί ξέραμε ότι, αν δεν τους πυροβολούσαν οι Άγγλοι, θα τους χτυπούσαν και θα τους τραυμάτιζαν», συμπληρώνει ο κ. Πέτρου.

Ωστόσο, ο Δημητριάδης δεν οπισθοχώρησε. Έπεσε νεκρός από σφαίρα στο κεφάλι «μένοντας ως την τελευταία πέτρα που είχε στο χέρι του», ανέφερε στη «ΜτΧ» η αδερφή του, Αντρούλα Δημητριάδου.

Οι Άγγλοι διέταξαν να γίνει η κηδεία του 8χρονου τη νύχτα, ώστε να αποφευχθούν διαδηλώσεις και επεισόδια. Ωστόσο, η εκκλησία δεν επέτρεψε να γίνει η ταφή το βράδυ, με αποτέλεσμα να απαγορευτεί η κυκλοφορία την επόμενη ημέρα.

Η Κλαίρη Αγγελίδου, αγωνίστρια της ΕΟΚΑ και μετέπειτα Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού, έγραψε το ακόλουθο ποίημα στη μνήμη του μαθητή και νεότερου πεσόντα του κυπριακού αγώνα:

Κάθε πρωί στο ίδιο στέκι, την ίδια ώρα

ο μικρός λουλουδάς διαλαλούσε την πραγμάτεια του.

Ανεμώνες, μαργαρίτες, κυκλάμινα, φρεσκοκομμένα, ένα ματσάκι πάρτε

Γιατί η μανούλα μου πεινά. Ένα ματσάκι σας παρακαλώ.

Το βράδυ πέρασε τυχαία από το ίδιο στέκι που πια δεν θα ξαναπεράσει.

Μια σφαίρα από ανίερα χέρια του έκοψε το νήμα της ζωής.

Η στράτα βάφτηκε με αίμα.

Και ανεμώνες και κυκλάμινα

θα κλείνουν τα ματάκια τους, γεμάτα δάκρυα για τον 8χρονο λουλουδά

Το κείμενο αποτελεί τμήμα της μεγάλης έρευνας της “Μηχανής του Χρόνου” σχετικά με την εξέγερση των μαθητών της Κύπρου εναντίον της Αγγλοκρατίας, που προβλήθηκε στο Cosmote History και μπορείτε να το παρακολουθήσετε στην υπηρεσία on demand. Δείτε εδώ το τρέιλερ του επεισοδίου.

Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Αρχείο “Μηχανής του Χρόνου”