“Άρες Μάρες Κουκουνάρες”, “Τα έκανε ρόιδο”, “Έβγαλα την μπέμπελη”. Από πού προέρχονται οι λαϊκές φράσεις;

Οι παροιμίες και οι λαϊκές ρήσεις αποτελούν μικρές και περιεκτικές φράσεις, που εντάσσονται στον καθημερινό μας λόγο, προκειμένου να κάνουμε πιο παραστατικά αυτά που λέμε. Αποτελούν μέρος της λαογραφίας του τόπου μας, με διαχρονική αξία. Άλλωστε, γι’ αυτό τις χρησιμοποιούμε καθημερινά στην ομιλία μας. 

Παρακάτω παρουσιάζονται τρεις πολύ γνωστές φράσεις και πώς προέκυψαν:

1. “Άρες μάρες κουκουνάρες”

Χρησιμοποιούμε τη φράση, όταν θέλουμε να πούμε σε κάποιον ότι λέει πράγματα χωρίς νόημα, ανοησίες και ασυναρτησίες.

Η προέλευση της φράσης έχει τις ρίζες της στις αρχαίες ελληνικές κατάρες. Στον ενικό αριθμό, η λέξη είναι “κατάρα” (κατ-άρα). Με την πάροδο του χρόνου, για λόγους καθαρά ηχητικούς, προστέθηκε το «μ», δημιουργώντας τη μορφή «κατ-άρα-μάρα».

Στα νεοελληνικά, η λέξη εξελίχθηκε σε «άρα-μάρα», και στη συνέχεια προστέθηκε η ομοιοκατάληκτη αλλά κενή σημασίας λέξη «κουκουνάρες», πιθανώς επειδή ο καρπός της κουκουναριάς είναι κούφιος. Έτσι δημιουργήθηκε η φράση «άρες μάρες κουκουνάρες», για να δηλώσει λόγια χωρίς νόημα ή σημασία.

Μια άλλη εκδοχή θέλει το «μάρα» να συνδέεται με τη λέξη «σάρα», που μαζί υποδηλώνουν «συρφετό» ή «όχλο», δίνοντας στη φράση τον χαρακτήρα της πλήρους αδιαφορίας ή ασυναρτησίας.

Τέλος, υπάρχει η θεωρία ότι το «άρες-μάρες» προέρχεται από τις λέξεις «κουταμ-άρες» και «κουτα-μάρες», που κι αυτές υποδηλώνουν ανοησίες ή παιδαριώδεις κουβέντες.

2. “Τα έκανες ρόιδο”

Χρησιμοποιούμε τη φράση όταν θέλουμε να πούμε σε κάποιον ότι εξαιτίας των αδέξιων χειρισμών του, τα έκανε όλα άνω κάτω.

Λέγεται ότι προήλθε από ένα έθιμο που υπάρχει σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Όταν η νύφη μπει στο σπίτι του γαμπρού, χτυπάει στην πόρτα ένα ρόδι, το οποίο πρώτα είχε χαράξει σε σχήμα σταυρού. Στη συνέχεια, το πετάει στο πάτωμα και πατάει τα σπόρια που έχουν σκορπιστεί.

Σύμφωνα με το έθιμο, το σπίτι θα έχει τόσα καλά, όσοι οι σπόροι του ροδιού. Στη Σίφνο, συχνά όταν κάποιος θέλει να εκφράσει ότι επιθυμεί να παντρευτεί λέει “Θέλω να πατήσω το ρούδι”.

Αντίστοιχα, ρόδι σπάμε και την Πρωτοχρονιά για τον ίδιο λόγο.

Η φράση “τα έκανες ρόιδο” σχετίζεται με το ότι οι σπόροι του ροδιού σκορπίζονται παντού και λερώνουν τα πάντα.

3. “Έβγαλα την μπέμπελη”

Λέμε τη φράση, όταν το καλοκαίρι έχει καύσωνα και ζεσταινόμαστε πολύ.

Η λέξη «μπέμπελη» προέρχεται από τη σλαβική λέξη “pepel’, που σημαίνει στάχτη και χρησιμοποιούταν παλαιότερα για να δηλώσει την ιλαρά. Ο σύνδεσμος της λέξης με τη ζέστη προκύπτει από την παλιά λαϊκή θεραπευτική πρακτική, σύμφωνα με την οποία ο ασθενής έπρεπε να ντυθεί πολύ καλά, για να ιδρώσει έντονα. Μέσα από τη ζέστη και τον ιδρώτα, πίστευαν ότι θα θεραπευτεί.

Αρχική εικόνα: ΑΙ