Ο άγνωστος “Μυστράς του Σαρωνικού” από όπου οι Βενετοί πήραν την κάρα του Αγίου Γεωργίου. Δείτε την ερειπωμένη καστροπολιτεία της Αίγινας

Η Αίγινα, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί του Αργοσαρωνικού μετά τη Σαλαμίνα, δεν φημίζεται μόνο για τα φιστίκια της και τον αρχαίο ναό της Αφαίας. Υπάρχει και η Παλαιοχώρα ή Παλιαχώρα με την εντυπωσιακή ιστορία.

Πρόκειται για μια ερειπωμένη σήμερα αλλά επιβλητική καστροπολιτεία που είναι χτισμένη σε λόφο κοντά στις βόρειες ακτές του νησιού κοντά στο Μοναστήρι του Αγίου Νεκταρίου. Το προσωνύμιό της είναι “Ο Μυστράς του Σαρωνικού”, επειδή θυμίζει τον διάσημο Μυστρά της Λακωνίας.

Το κάστρο της Παλιαχώρας, όπως και του Μυστρά και των Σερβίων, ήταν κτισμένο με την ίδια τεχνοτροπία, με τρεις σειρές οχυρωματικών τειχών.

Η Παλιαχώρα είναι κτισμένη στις ανατολικές, νότιες και δυτικές πλαγιές του λόφου, ενώ η βόρεια είναι ακατοίκητη ώστε να μην είναι ορατός ο οικισμός από τη θάλασσα. Στην κορυφή του λόφου, σε υψόμετρο 355 μέτρων, είναι κτισμένο το κάστρο της Παλαιοχώρας. Η νότια και δυτική πλευρά του είναι φυσικά οχυρή λόγω της μεγάλης κλίσης του εδάφους.

Σύμφωνα με ιστορικούς και αρχαιολόγους, η Παλαιοχώρα δημιουργήθηκε τον 9ο αιώνα μ.Χ., μετά από επιδρομή των Σαρακηνών. Οι Αιγινήτες κατασκεύασαν σπίτια, εκκλησίες και δρόμους.

Η παράδοση θέλει τις εκκλησίες της Παλαιοχώρας να είναι 365, όσες και οι ημέρες του χρόνου. Ιστορικές μελέτες, ωστόσο, αναφέρουν ότι, στην πραγματικότητα, υπήρξαν γύρω στις 50.

Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να εντοπίσει 35 εκκλησάκια που χρονολογούνται από τις αρχές του 12ου έως και τον 18ο αιώνα. Αν και δεν βρίσκονται στην καλύτερη κατάσταση, αντέχουν ακόμα στο χρόνο και σώζονται μερικές τοιχογραφίες τους.

Σώζεται, επίσης, μέρος των οχυρωματικών τειχών και δεξαμενές νερού. Στο ψηλότερο μέρος του λόφου υπάρχουν ερείπια ενετικού κάστρου, με τις δίδυμες εκκλησίες του Αγίου Δημητρίου και Αγίου Γεωργίου.

Στο λόφο της Παλαιοχώρας στην αρχαιότητα ήταν χτισμένη η αρχαία πόλη Οίη, η οποία αναφέρεται από τον Ηρόδοτο και τον Παυσανία. Στην Οίη είχαν μεταφερθεί δύο ξύλινα ξόανα αφιερωμένα στην Αυξησία και στη Δαμία (που ταυτίζονταν με τη Δήμητρα και την Περσεφόνη) τα οποία οι Αιγινήτες είχαν πάρει από την Επίδαυρο και διεξήγαν γιορτές προς τιμή τους.

Ήταν για δέκα αιώνες το καταφύγιο των κατοίκων από τις πειρατικές επιδρομές

Από τους μέσους βυζαντινούς χρόνους μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, η Παλαιοχώρα αποτελούσε τον κεντρικό οικισμό της Αίγινας. Το νησί, σημαντικό εμπορικό κέντρο και με κομβική στρατηγική θέση, δεχόταν συνεχείς επιδρομές από πειρατές.

Για να σωθούν από τη μανία των επίδοξων κατακτητών, οι Αιγινήτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα παράλια και να εγκατασταθούν στο λόφο.

Eίχαν πρόσβαση σε νερό και τροφή, καθώς η γύρω περιοχή του Μεσαγρού ήταν πολύ εύφορη. Επιπλέον, η τοποθεσία ήταν ιδανική, διότι επέτρεπε στους Αιγινήτες να έχουν πλήρη εποπτεία όλου του Σαρωνικού κόλπου.

Το 1204, μετά την Τέταρτη Σταυροφορία η Αίγινα πέρασε αρχικά κατοχή των Βενετών. Αργότερα όμως, βρέθηκε υπό την κυριαρχία του Δουκάτου των Αθηνών και το 1296 δόθηκε ως προίκα στον Βονιφάτιο ντα Βερόνα και το 1394 βρέθηκε στην κατοχή της οικογένειας Καοπένα.

Η Αίγινα επέστρεψε σε βενετική κυριαρχία το 1451. Στα μέσα του 15ου αιώνα ξεκίνησε η ανοικοδόμηση κάστρου στην κορυφή της Παλιαχώρας και σε αντάλλαγμα το 1462 οι Βενετοί αφαίρεσαν από ναό της Παλιαχώρας την κάρα του Αγίου Γεωργίου, η οποία τότε βρισκόταν στον ναό του Αγίου Γεωργίου του Καθολικού, και την μετέφεραν στη Βενετία. Σήμερα Η  κάρα βρίσκεται στην εκκλησία του San Giorgio Maggiore.

Οι σφαγές του Μπαρμπαρόσα

Το 1537, ο τρομερός πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα πολιόρκησε την Αίγινα και κατέστρεψε την Παλαιοχώρα, αφήνοντάς την γεμάτη συντρίμμια. Λόγω του ιερού πολέμου που είχαν κηρύξει οι Βενετοί ενάντια στο Ισλάμ, ο σουλτάνος Σουλεϊμάν Β΄ ο Μεγαλοπρεπής έστειλε στόλο με αρχηγό τον ανελέητο πειρατή και την εντολή να καταστρέψει τις βενετικές ναυτικές βάσεις.

Αυτός, αφού λεηλάτησε τα νησιά του Ιονίου, την Πάργα και τα Κύθηρα, πολιόρκησε και την καστροπολιτεία για τέσσερις ημέρες.

Οι Τούρκοι κατέστρεψαν τα πάντα, εκτός από τις εκκλησίες. Κατέσφαξαν τους άντρες και 6.000 γυναικόπαιδα οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα

Το 1654, η Παλαιοχώρα καταστράφηκε εκ νέου και ερημώθηκε, αυτή τη φορά από τους Βενετούς του Φραγκίσκο Μοροζίνι. Οι Βενετοί κατέλαβαν την Αίγινα το 1687 αλλά οι Οθωμανοί την ανέκτησαν το 1715. Το 1765 αναφέρονται 400 σπίτια.

Οι Αιγινήτες ξαναέκτισαν πάλι τα σπίτια τους. Ωστόσο, ακόμη και την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ζούσαν με το φόβο των πειρατικών επιδρομών.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν η δραστηριότητα των πειρατών μειώθηκε δραστικά, οι Αιγινήτες εγκατέλειψαν σταδιακά την Παλαιοχώρα και εγκαταστάθηκαν στη σημερινή πόλη της Αίγινας.

Δείτε την Παλαιοχώρα Αίγινας μέσα από τα εντυπωσιακά εναέρια πλάνα του Up Stories:

Κάτω από την Παλαιοχώρα, βρίσκεται ο μεγαλοπρεπής Ναός του Αγίου Νεκταρίου, που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ορθόδοξες εκκλησίες των Βαλκανίων.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Μηχανή του Χρόνου.

Χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από το άρθρο της  Άννας Ρόδη στο aeginalight