Τα νέα στοιχεία από ομάδα Ελλήνων επιστημόνων για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Πώς βοήθησε ένας πάπυρος του 165 π.Χ.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων αποτελεί το αρχαιότερο γνωστό αναλογικό υπολογιστικό όργανο, ένα αριστούργημα μηχανικής από τον 2ο αιώνα π.Χ. Λειτουργούσε ως υπολογιστής για τον χρόνο και τα αστρονομικά φαινόμενα.

Η δωδέκατη δημοσίευση της ομάδας “The Functional Reconstruction of Antikythera Mechanism, The Frame Project“, με συγγραφείς τους Αριστείδη Βούλγαρη, Δρ. Χριστόφορο Μουρατίδη και Ανδρέα Βοσσινάκη, παρουσιάζει νέα ευρήματα για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, βασισμένα σε ανασχεδίαση των θραυσμάτων και μελέτη ενός αρχαίου παπύρου.

Η ομάδα εντόπισε ότι η αρχική ημερομηνία εκκίνησης των δεικτών του μηχανισμού ήταν η 23η Δεκεμβρίου 178 π.Χ., συνδέοντάς την με σημαντικά αστρονομικά και θρησκευτικά γεγονότα. Με βάση αυτό το εύρημα, κατάφεραν να ανακατασκευάσουν τα δύο ημερολόγια της πρόσθιας πλευράς του μηχανισμού, που έως τώρα ήταν μερικώς κατανοητά.

Για τη νέα δημοσίευση μίλησε στη Μηχανή του Χρόνου ο Αριστείδης Βούλγαρης

Η διερεύνησή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων από την ομάδα ξεκίνησε το 2017, οπότε αιτήθηκαν άδεια χρήσης για τομογραφίες ακτίνων Χ, οι οποίες ελήφθησαν το 2004 με πρωτοβουλία των Mike Edmunds, Ιωάννη Σειραδάκη και Ξενοφώντα Μουσά.

“Κατόπιν της αντιπαραβολής που κάναμε και με τις οπτικές φωτογραφίες των θραυσμάτων του μηχανισμού, τα οποία εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, προχωρήσαμε σε επανασχεδίαση των θραυσμάτων. Έχουμε μία τετράγωνη πλάκα, η οποία σώζεται μόνο η μία ορθή γωνία και εφαρμόζοντας την συμμετρία αναπαραγάγαμε και τις υπόλοιπες τρεις”, ανέφερε στη ΜτΧ ο κος Βούλγαρης, επικεφαλής της ομάδας The FRAMe Project.

“Με βάση αυτή την έρευνα, ανακατασκευάσαμε τρία λειτουργικά μοντέλα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Δεν χρησιμοποιήσαμε σύγχρονη τεχνολογία, όπως μηχανήματα που καθοδηγούνται από ηλεκτρονικό υπολογιστή, τα λεγόμενα CNC.

Οι μετρήσεις έγιναν με διαβήτη στο χέρι, καθώς προσπαθήσαμε να αναπαραγάγουμε ό,τι έκανε ο αρχαίος κατασκευαστής.

Χρησιμοποιήσαμε δηλαδή όσο το δυνατόν απλά συμβατικά εργαλεία όπως λίμες και κάποια ηλεκτροκίνητα για να επιτύχουμε έτσι μια καλύτερη προσέγγιση στη διαδικασία κατασκευής των εξαρτημάτων από τον αρχαίο κατασκευαστή”, πρόσθεσε.

Η ομάδα εντόπισε ότι υπάρχει συσχέτιση των δεδομένων του Μηχανισμού των Αντικυθήρων με έναν πάπυρο 165-164 π.Χ. Η ημερομηνία έναρξής του, που εντοπίστηκε από την ομάδα, να είναι 22-23 Δεκεμβρίου 178 π.Χ.. Ο πάπυρος, δηλαδή, γράφτηκε περίπου 13 χρόνια μετά την έναρξη των δεικτών του Μηχανισμού.

Η συγκεκριμένη ημερομηνία δεν ήταν τυχαία. Συνέβησαν μία σειρά από πολύ σημαντικά αστρονομικά και θρησκευτικά γεγονότα

Η νέα Σελήνη -όταν δηλαδή το φεγγάρι επανέρχεται στην αρχή του κύκλου του- βρισκόταν στην μεγαλύτερη απόσταση από τη Γη και ταυτόχρονα η ημερομηνία ταυτιζόταν με την 17η του μηνός Αθύρ του αιγυπτιακού ημερολογίου, οπότε ξεκινούσαν τα Ίσια,  οι εορτές της Ίσιδας και του Όσιρις.

Αυτός ο συσχετισμός οδήγησε στην ανακατασκευή των δύο ημερολογίων, τα οποία είναι σε σχήμα δακτυλίου και βρίσκονται στην πρόσθια πλευρά του Μηχανισμού. Ένας δακτύλιος είναι ο Ζωδιακός κύκλος: είναι χωρισμένος σε 365 ημέρες, με μήνες, με τα ονόματα των ζωδιακών μηνών (π.χ. Σκορπιός, Ταύρος, Τοξότης).

Υπάρχει και ο δακτύλιος, ο οποίος είναι με τους αιγυπτιακούς μήνες, με τα αντίστοιχα γράμματα, σε ελληνική γραφή.

“Αυτό ήταν γνωστό, αλλά υπήρχε μεγάλη αμφιβολία για το ποια είναι ακριβώς η ανακατασκευή του Ζωδιακού Δακτυλίου, καθώς σώζονται μόνο 2,5 μήνες. Με την βοήθεια του πάπυρου, μπορέσαμε και κάναμε την ανακατασκευή των ζωδιακών μηνών που λείπουν”, εξηγεί ο κ. Βούλγαρης στη ΜτΧ.

“Με αυτόν τον τρόπο, βέβαια, έχουμε προχωρήσει σε μια καλύτερη προσέγγιση στο πώς ήτανε τελικά ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, διότι σήμερα σώζεται σε θραύσματα και αρκετά τμήματα του έχουν χαθεί εντελώς”, πρόσθεσε.

Όταν βούλιαξε το πλοίο που μετέφερε τον μπρούτζινο Μηχανισμό των Αντικυθήρων (πιθανώς κάποιας ισχυρής θαλασσοταραχής), ο Μηχανισμός βυθίστηκε μαζί με το πλοίο. Ο μπρούτζος είναι κράμα, με ποσότητα περίπου 94% χαλκό και 6% κασσίτερο. Στο βυθό άρχισαν οι χημικές αντιδράσεις με το θαλασσινό νερό, το χλωριούχο νάτριο.

“Παρήχθη χλωριούχος χαλκός, αλλά στο πέρασμα των χρόνων, όλος ο μπρούντζος μετατράπηκε σε ένα καινούργιο υλικό, το οποίο ονομάζεται ατακαμίτης. Είναι ένας ένυνδρος χλωριούχος χαλκός, ας το πούμε έτσι. Αυτό το υλικό δεν έχει καμία σχέση με μέταλλο. Είναι πετρώδες, ορυκτό. Έχει διαφορετική πυκνότητα και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αλλάξει η σύσταση του Μηχανισμού και να παραμορφωθεί”, ανέφερε ο κος Βούλγαρης .

Όταν ανελκύστηκε από τον πυθμένα των Αντικυθήρων, έχασε απότομα την υγρασία του, με αποτέλεσμα να σκεβρώσει και να ρηγματωθεί ακόμα περισσότερο. Υπάρχει αναφορά, η οποία λέει ότι ο Μηχανισμός ανελκύστηκε ως ένα μισοσαπισμένο ξύλινο κουτί.

“Από εκεί και πέρα βέβαια δεν ξέρουμε τι έχει γίνει, αλλά εγώ προσωπικά και η ομάδα θεωρούμε τελείως αμφίβολο ή απίθανο ο μηχανισμός να ανελκύστηκε από τον πυθμένα ως θραύσματα”, υποστήριξε ο κος Βούλγαρης.

Φωτογραφίες από το αρχείο “The Functional Reconstruction of Antikythera Mechanism”