Τι απέγινε το θρυλικό πλοίο του Ζακ Υβ Κουστώ που εξερεύνησε όλες τις θάλασσες. Το ναρκαλιευτικό που έγινε ωκεανογραφικό

Ο Ζακ Υβ Κουστώ υπήρξε ο διασημότερος ωκεανογράφος και θαλάσσιος εξερευνητής. Πραγματοποίησε εκτεταμένες υποβρύχιες έρευνες και κατέγραψε μοναδικές εικόνες με ναυάγια και πλάσματα του υδάτινου οικοσυστήματος.

Το πλεούμενο με το οποίο ο Γάλλος εξερευνητής “όργωσε” τις θάλασσες του πλανήτη, καταγράφοντας πάνω από ένα εκατομμύριο ναυτικά μίλια, ήταν το θρυλικό “Καλυψώ” (“RV Calypso“).

Πήρε το όνομά του από την περίφημη Νύμφη της ελληνικής μυθολογίας, η οποία κράτησε για πολλά χρόνια αιχμάλωτο τον Οδυσσέα στην Ωγυγία. Έτσι και ο Κουστώ ξεκίνησε σαν άλλος Οδυσσέας με την πλωτή του νύμφη και εξερεύνησε τον “σιωπηλό κόσμο“, όπως ονόμαζε τον θαλάσσιο βυθό.

Το ναρκαλιευτικό που έγινε ωκεανογραφικό

Το “Καλυψώ” ναυπηγήθηκε στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του ’40 και εξουδετέρωνε νάρκες για λογαριασμό του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού. Αρχικά ήταν γνωστό με τις ονομασίες HMS J-826 και BYMS-2026.

Κατασκευάστηκε από ξύλο πεύκου Όρεγκον, είχε μήκος μήκος 42 μέτρα και πλάτος 7,6. Βύθισμα 3 μέτρα και εκτόπισμα 360 τόνους. Διέθετε δύο πετρελαιοκινητήρες συνολικής ισχύος 580 ίππων (430 kW) που κινούσαν δύο έλικες δίνοντας ταχύτητα 10 κόμβων.

Τέθηκε σε υπηρεσία τον Φεβρουάριο του 1943 με βάση το νησί της Μάλτας αφού έκανε ταξίδι 16.000 μιλίων.  Εκτός από την εξουδετέρωση ναρκών στη Μεσόγειο, συμμετείχε στην απόβαση των Συμμάχων στη Σικελία καθαρίζοντας την παράκτια ζώνη από ναρκοπέδια. Έτσι μπόρεσε ο στρατός να αποβιβάσει με ασφάλεια χιλιάδες άνδρες.

Μετά το τέλος του Β’ Π.Π., παροπλίστηκε και το 1949 το εκμίσθωσε ένας Μαλτέζος, για να το μετατρέψει σε φέρι. Μετά τις μετατροπές ήταν πλέον σε θέση να μεταφέρει 11 αυτοκίνητα και 400 άτομα.  Ο νέος ιδιοκτήτης του, Γιόσεφ Γκασάν το μετονόμασε σε “Calypso G“.

Ο Κουστώ γίνεται δύτης

Το “Calypso G” έμεινε στην ιδιοκτησία του Γκασάν μόνο για τέσσερις μήνες. Tον Ιούλιο του 1950, χάρη στην οικονομική βοήθεια του Βρετανού μεγαλοεπιχειρηματία και πολιτικού, Λόελ Γκίνες, πέρασε στα χέρια του Κουστώ και με τις κατάλληλες εργασίες μετατράπηκε σε εξερευνητικό.

Σύμφωνα με το Ίδρυμα Κουστώ, ο Γάλλος ωκεανολόγος και η πρώτη σύζυγός του, Σιμόν αφιέρωσαν μεγάλο μέρος των προσωπικών τους πόρων για την ανακατασκευή του πλοίου, ενώ, συγχρόνως, μεγάλο κομμάτι του εξοπλισμού ήταν δωρεές ιδιωτών.

Ο Κουστώ είχε υπάρξει αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού από το 1933. Οι προθέσεις του ήταν να γίνει πιλότος στην ναυτικής αεροπορίας των Γαλλικών Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά η ζωή είχε άλλη μοίρα για αυτόν. Το 1935, σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα έσπασε και τα δύο του χέρια και παραλίγο να χάσει τη ζωή του.

Κατά την διάρκεια της ανάρρωσης του συνάντησε τον εξερευνητή και πρωτοπόρο της υποβρύχιας έρευνας Philippe Tailliez, ο οποίος τον μύησε στο άθλημα του υποβρύχιου ψαρέματος. Ο Κουστώ εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της υποβρύχιας ζωής και από το 1938 μαζί με τον Frédéric Dumas, δημιούργησαν ένα τρίο, γνωστό ως «Les Mousquemers», που άλλαξε για πάντα την ανάπτυξη της υποβρύχιας έρευνας και τεχνολογίας.

Κατασκεύασε  την πρώτη μάσκα καταδύσεων, εμπνευσμένος από τα περίεργα γυαλιά που φορούσαν οι αλιείς μαργαριταριών. Με τη μάσκα αυτή ο Κουστώ έκανε συνεχείς καταδύσεις και εξερευνήσεις, καθώς όμως ήθελε να παραμείνει όσο το δυνατόν περισσότερο μέσα στη θάλασσα, καταπιάστηκε με την κατασκευή στολής που θα διατηρούσε ζεστό το σώμα του, καθώς και με την κατασκευή συσκευής παροχής αέρα.

Ταυτόχρονα έφτιαξε και μια αδιάβροχη θήκη για την κάμερα, ώστε να μπορεί να κινηματογραφεί όσα έβλεπε. Με τη βοήθεια του μηχανικού Εμίλ Γκανιάν το 1943 κατάφερε να κατασκευάσει την πρώτη ολοκληρωμένη στολή αυτόνομης κατάδυσης.

Ο Κουστώ έπεισε τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές της Γαλλίας να δημιουργήσουν μια υποβρύχια ερευνητική ομάδα κι έτσι το 1950 ιδρύθηκε η Γαλλική Ωκεανογραφική Υπηρεσία και 2 χρόνια αργότερα το Κέντρο Εξελιγμένων Θαλασσίων Ερευνών. Ο ίδιος υπήρξε ο πρόεδρος αυτών των ιδρυμάτων. Παράλληλα είχε ήδη ξεκινήσει τα γυρίσματα των πρώτων ντοκιμαντέρ, βραβεύτηκε γι’ αυτά μάλιστα στο φεστιβάλ των Καννών.

Ο Κουστώ με το “Καλυψώ”

Τον Ιούνιο του 1951, ο Κουστώ ξεκίνησε τις πρώτες δοκιμές με το νέο του απόκτημα στα ανοιχτά της Κορσικής. Το πρώτο ταξίδι πήρε “σάρκα και οστά” στις 24 Νοεμβρίου 1951, με προορισμό την Ερυθρά Θάλασσα. Τρία χρόνια μετά, το πλήρωμα ανακάλυψε ένα πλούσιο κοίτασμα πετρελαίου στον Περσικό Κόλπο.

Το 1955, η “Καλυψώ” μετατράπηκε σε κινηματογραφικό πλατό, για τις ανάγκες των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ “The Silent World“, που αργότερα κέρδισε Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών και Όσκαρ.

Η φήμη της “Καλυψούς” επεκτάθηκε σε όλο τον κόσμο κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 και έγινε τραγούδι από τον Αμερικανό τραγουδιστή, Τζον Ντένβερ. Σε δημοσίευμα της εφημερίδας “Τα Νέα” του 1968, διαβάζουμε τα εξής:

“Πρόκειται για το πιο διάσημο, το πιο σοφό και το πιο δραστήριο πλοιάριο του κόσμου. Δεν ξέρεις ποτέ σε ποιες θάλασσες βρίσκεται, πάνω από ποιους βυθούς ταλαντεύεται. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει με άλλα πλοία, ετούτο επιζητεί να βρεθεί μέσα σε θύελλες και κυκλώνες, για να τους κινηματογραφήσει.

Και κάθε τόσο εξαπολύει από τα πλευρά του “καταδυόμενους δίσκους”, τους οποίους στέλνει για κάτι μυστηριώδεις κατακόρυφες εξερευνήσεις. Η περιγραφή αυτή αντιστοιχεί στην “Καλυψώ” του πλοιάρχου Κουστώ, που είναι ταυτόχρονα ωκεανογραφικό πλοίο, κινηματογραφικό συνεργείο και επιστημονικό εργαστήριο.

Η επιστημονική περιέργεια του Κουστώ είναι τόσο μεγάλη, ώστε η “Καλυψώ” έχει πάντα κάτι να παρατηρήσει, να καταγράψει, να ταξινομήσει“.

Ανάμεσα στα μέρη που εξερεύνησε ο Ζακ Κουστώ με την “Καλυψώ” ήταν και η Ελλάδα. Στις 6 Νοεμβρίου 1975, το ωκεανογραφικό έδεσε στη Μαρίνα Ζέας και ο Κουστώ έδωσε συνέντευξη στους Έλληνες δημοσιογράφους για τις έρευνες που θα πραγματοποιούσε στο Αιγαίο.

Η τηλεοπτική σειρά

Αυτό που απογείωσε την φήμη του “Καλυψώ” ήταν η τηλεοπτική σειρά με τις περιπέτειες του πλοίου και του ριψοκίνδυνου πληρώματός του.

Ονομαζόταν “Ο Υποβρύχιος κόσμος του Ζακ Κουστώ”, που προβλήθηκε στην Αμερική από το 1968 ως το 1976. Στην Ελλάδα έκανε θραύση τη δεκαετία του ’80. Πολλά από τα ντοκιμαντέρ του είχαν ως συμπαραγωγό το γιο του Φιλίπ, που σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα το 1979.

Το πλοίο του Κουστώ ταξίδευε τους τηλεθεατές στα πιο απομακρυσμένα μέρη του πλανήτη. Κάθε ταξίδι ήταν μια περιπέτεια. Κάθε ανακάλυψη ήταν ένας θησαυρός. Για περισσότερα από 40 χρόνια, το “Καλυψώ” ταξίδευε στον κόσμο εξερευνώντας και δημιουργώντας νέα περιβαλλοντική συνείδηση σε εκατομμύρια ανθρώπους.

Η βύθιση στη Σιγκαπούρη, οι οικογενειακές διαμάχες και το σήμερα

Τον Ιανουάριο του 1996, ένα χρόνο πριν από τον θάνατο του Κουστώ, μια μαούνα διεμβόλισε κατά λάθος και βύθισε την “Καλυψώ” στο λιμάνι της Σιγκαπούρης, τη στιγμή που επρόκειτο να αναχωρήσει για αποστολή στον Κίτρινο Ποταμό της Κίνας.

Χρειάστηκαν 17 μέρες, για να έρθει στην επιφάνεια και τελικά μεταφέρθηκε για επισκευή στο λιμάνι της πόλης Λα Ροσέλ στη δυτική Γαλλία.

Παρ’ όλ’ αυτά, το πλοίο σύμβολο των θαλάσσιων εξερευνήσεων αφέθηκε στη φθορά του χρόνου και της εγκατάλειψης.

Ο ίδιος ο Κουστώ δεν άφησε πίσω του συγκεκριμένες οδηγίες για το τι πρέπει να γίνει με το πλοίο που τον συνόδευσε σε όλες τις εξερευνήσεις του.

Σύμφωνα με τα βρετανικά ΜΜΕ, η αποκατάστασή του “Καλυψώ” κωλυσιέργησε όχι μόνο λόγω του μεγάλου κόστους, αλλά και εξαιτίας των οικογενειακών διαφορών.

Συγκεκριμένα, είχε ξεσπάσει σύγκρουση ανάμεσα στον γιο του Ζακ Κουστώ από τον πρώτο γάμο του, Ζαν Μισέλ και τη δεύτερη σύζυγό του, Φρανσίν για το ποιος θα αναλάβει την επισκευή.

Δικαστήριο στο Παρίσι αποφάνθηκε ότι το πλοίο ανήκει στην Φρανσίν Κουστώ, αλλά ο Ζαν Μισέλ έκανε ένσταση διεκδικώντας το σκαρί. Φαίνεται ότι οι κακές σχέσεις μεταξύ Ζαν Μισέλ και Φρανσίν Κουστώ πήγαζαν από το γεγονός ότι η μητέρα του πρώτου πέθανε το 1990 χωρίς να γνωρίζει ότι ο σύζυγός της είχε αποκτήσει δύο εξώγαμα παιδιά με την κατά πολύ νεότερή του Φρανσίν.

Το 2007, το “Καλυψώ” μεταφέρθηκε λίγο πιο βόρεια, στο λιμάνι του Κονκαρνό. Διαμάχη ξέσπασε και εκεί, ανάμεσα στο ναυπηγείο Πιριού, που είχε αναλάβει το έργο της αποκατάστασης, και του Ιδρύματος Κουστώ, του οποίου πρόεδρος είναι η Φρανσίν Κουστώ.

Το 2009 οι εργασίες σταμάτησαν και το “Καλυψώ” αφέθηκε να σκουριάζει κάτω από ένα υπόστεγο.

Το Δεκέμβριο του 2014, γαλλικό δικαστήριο έδωσε προθεσμία στο Ίδρυμα Κουστώ να πάρει το πλοίο από το ναυπηγείο πριν από τις 12 Μαρτίου του 2015 και να καταβάλει το ποσό των 300.000 δολαρίων. Σε διαφορετική περίπτωση, θα έμπαινε σε πλειστηριασμό.

Τον Ιούνιο του 2016, το Ίδρυμα Κουστώ ανακοίνωσε ότι το πλοιάριο του αείμνηστου Γάλλου εξερευνητή θα άρχιζε και πάλι τα ταξίδια του στις ανοιχτές θάλασσες. Το 2017 βρισκόταν στην Τουρκία, όμως μέχρι σήμερα δεν έχει καταστεί ξανά αξιόπλοο.

Με πληροφορίες από: Cousteau Society

Η αρχική φωτογραφία προέρχεται από βίντεο του Ιδρύματος Κουστώ στο Youtube