Βρήκε το σπίτι της προγιαγιάς της στη Σινασό με την βοήθεια του AI! Οι νέοι ένοικοι το έκαναν ξενοδοχείο και την υποδέχτηκαν

Η Σινασός, άλλοτε ακμαία ελληνική κοινότητα στην Καππαδοκία, υπήρξε πατρίδα χιλιάδων Ελλήνων που ξεριζώθηκαν βίαια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, αφήνοντας πίσω σπίτια, εκκλησίες και μνήμες.

Εκατό χρόνια αργότερα, μια απόγονος των Ελλήνων που ζούσαν εκεί, ακολουθώντας τις οδηγίες της γιαγιάς της και αξιοποιώντας τα ψηφιακά μέσα, κατάφερε να εντοπίσει το χαμένο οικογενειακό της σπίτι.

Η υπεύθυνη επικοινωνίας και content creator, Έρη Πανσεληνά αποφάσισε να ταξιδέψει στη Σινασό, προκειμένου να βρει, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, το σπίτι της προγιαγιάς της, το οποίο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει με την ανταλλαγή πληθυσμών.

Ο προπάππους της Λάζαρος και η προγιαγιά της Αικατερίνη τής αφηγούνταν ιστορίες από την πατρίδα τους, όταν εκείνη ήταν ακόμα παιδί. Ο Λάζαρος δάσκαλος του ελληνόφωνου χωριού και η Αικατερίνη καταγόταν από μια από τις πιο μορφωμένες και επιφανείς οικογένειες της Καππαδοκίας.

Η Έρη μόλις έμαθε ότι ένα μέρος του σπιτιού των προπάππων της υπάρχει μέχρι σήμερα, 100 χρόνια μετά, και θέλησε να το βρει.  Μετά από χρόνια, έκανε το όνειρό της πραγματικότητα. Ταξίδεψε στη Σινασό, που σήμερα ονομάζεται Μουσταφά Πασά, ένα χωριό με έντονο ελληνικό παρελθόν, όπου κάποτε χριστιανοί και μουσουλμάνοι ζούσαν αρμονικά.

Η συγκίνησή της ήταν μεγάλη πριν καν εντοπίσει το σπίτι. Είδε ελληνικές επιγραφές, αρχοντικά με λαξευμένες λεπτομέρειες, την εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και άκουσε ακόμη και ντόπιους που μιλούσαν ελληνικά.

Σε ένα παλιό ελληνικό αρχοντικό, είδε ένα έργο που απεικόνιζε τον πόνο των μουσουλμάνων της περιοχής, όταν αποχωρίστηκαν τους χριστιανούς το 1924, ένα βαθιά ανθρώπινο στοιχείο της ιστορίας, το οποίο συχνά παραλείπεται.

Η γιαγιά της Έρης, πριν ταξιδέψει στην Καππαδοκία, της έδωσε πολύ σημαντικές πληροφορίες που θα την βοηθούσαν να βρει το σπίτι των προπάππων της

Το όνομα του πατέρα της προγιαγιάς ήταν Ρίζος, στο σπίτι υπήρχε μια χαρακτηριστική πύλη με δύο λιοντάρια και σήμερα στη θέση του βρίσκεται ένα ξενοδοχείο. Αυτά τα στοιχεία εισήγαγε σε εργαλείο ΑΙ, το οποίο εντόπισε το σπίτι μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Ήταν το Seraphim Cave Hotel & Spa.

Η Έρη το εντόπισε εύκολα, μέσω του Google Maps, αλλά τίποτα δεν την είχε προετοιμάσει για τη συγκίνηση που θα ακολουθούσε. Η πύλη με τα δύο λιοντάρια διατηρούνταν ανέπαφη και η επιγραφή επάνω της έγραφε: «Άνθρωπε, αν έχεις έρθει ως φίλος, πέρασε. Αν έχεις έρθει ως εχθρός, μείνε μακριά από αυτή την πύλη», με χρονολογία το 1853.

Με τη βοήθεια του ξεναγού της, ενημέρωσαν τον ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου ότι το σπίτι που βρισκόταν κάποτε εκεί άνηκε στους προπάππους της Έρης. Στο σαλόνι πάνω από το τζάκι, δέσποζε η φωτογραφία των προγόνων της. Το ξενοδοχείο και το εστιατόριό του φέρουν τα ονόματα μελών της οικογένειας Ρίζου.

Δείτε το βίντεο :

Ο ελληνισμός στη Σινασό

Για το παρελθόν της Σινασού δεν υπάρχουν πολλά επίσημα και τεκμηριωμένα στοιχεία. Η πρώτη γνωστή αναφορά στο όνομά της βρίσκεται σε ένα οθωμανικό έγγραφο του 1476, όπου αναφέρεται ως Sinasoun. Πιστεύεται ότι το όνομά της προέρχεται από τη σημιτική λέξη “Σιν”, που σημαίνει ήλιος, και την κατάληξη “-ασσός”, που σημαίνει πόλη.

Δηλαδή Σινασός σημαίνει “Ηλιούπολη”

Η περιοχή ήταν ένα από τα ελληνόφωνα χωριά της Καππαδοκίας. Οι Σινασίτες ήταν χριστιανοί με έντονη εθνική συνείδηση της ελληνικής τους καταγωγής. Σύμφωνα με μεταγενέστερες πηγές από το 1769, στην κοινότητα υπήρχαν δύο δημογεροντίες, ελληνική και τουρκική, των οποίων τα μέλη είχαν εκλέξει οι ντόπιοι.

Η ελληνική δημογεροντία είχε πολλές αρμοδιότητες. Μια από αυτές ήταν η απονομή δικαιοσύνης, αφού μπορούσε να επιλύσει προσωπικές διαφορές αλλά και ποινικά ζητήματα. Για παράδειγμα, δίκασε Οθωμανό βιαστή και τον έστειλε εξορία.

Στη Σινασό είχαν ιδρύσει τους ενοριακούς ναούς των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και των Αγίων Ταξιαρχών, ένα μοναστήρι που ήταν αφιερωμένο στον πολιούχο της κωμόπολης Άγιο Νικόλαο και σχεδόν 40 παρεκκλήσια, τα περισσότερα από τα οποία ήταν ιδιωτικά.

Η γεωγραφική θέση της περιοχής και οι τότε κοινωνικοοικονομικές συνθήκες ανάγκασαν πολλούς νέους, ήδη από τα 12 τους χρόνια, να ξενιτευτούν στην Κωνσταντινούπολη, για να εργαστούν.

Οι Σινασίτες διακρίθηκαν κυρίως στο εμπόριο του μαύρου χαβιαριού και στα αλίπαστα, τα εδώδιμα αποικιακά και τη ναυτιλιακή τροφοδοσία.

Μάλιστα, όσον αφορά στο χαβιάρι, κατείχαν το μονοπώλιο μέσω ειδικής συντεχνίας με καταστατικό. Ως επιτυχημένοι επιχειρηματίες, διέθεταν τα κέρδη τους όχι μόνο για τις οικογένειές τους αλλά και για την κοινότητα. Προσέφεραν χρήματα για την κατασκευή εκκλησιών, σχολείων, έργων υποδομής, δωρεάν περίθαλψη και στήριξη των άπορων, ανεξαρτήτως θρησκείας.

Ήταν πολύ σημαντικό για τους Σινασίτες να λαμβάνουν ελληνική εκπαίδευση, για την οποία διέθεταν το μεγαλύτερο κονδύλι του κοινοτικού προϋπολογισμού. Στο σχολείο διδάσκονταν ελληνικά ως βασική γλώσσα και τουρκικά ως δεύτερη.

Το 1821, με επίσημο έγγραφο του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, ιδρύθηκε το Αρρεναγωγείο της Σινασού, ένα από τα σημαντικότερα σχολεία της Καππαδοκίας. Αργότερα, το 1869, ακολούθησε η ίδρυση του Παρθεναγωγείου. Η Σχολική Επιτροπή φρόντιζε για την πρόσληψη εκπαιδευτικών κυρίως από την Ελλάδα. Η εκπαίδευση ήταν υποχρεωτική και δωρεάν για όλα τα παιδιά της Σινασού.

Πολλοί από τους ξενιτεμένους της Σινασού είχαν όνειρό τους τον επαναπατρισμό. Όταν επέστρεψαν, κατασκεύασαν εντυπωσιακά αρχοντικά με υψηλή αισθητική και αρχιτεκτονική αξία. Πολλά είχαν τοιχογραφίες, σκαλιστά διακοσμητικά, όμορφες εξώπορτες και χαρακτηριστικά σχέδια, όπως μαιάνδρους. Ένα μέρος των σπιτιών ήταν λαξευμένο στο βράχο και το υπόλοιπο, κυρίως η πρόσοψη, ήταν χτιστό.

Σήμερα, η Σινασός είναι διατηρητέος οικισμός της UNESCO, αλλά πολλά αρχοντικά έχουν μετατραπεί σε μικρά ξενοδοχεία.

Η ανταλλαγή πληθυσμών

Η Σύμβαση για την Ανταλλαγή Πληθυσμών ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία υπογράφηκε στη Λωζάννη στις 30 Ιανουαρίου 1923. Εξαιρούνταν μόνο οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης και οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης που ζούσαν εκεί πριν το 1918.

Η Σινασός αποτελεί παράδειγμα κοινότητας που οργάνωσε προσεκτικά τον εκπατρισμό της. Οι Σινασίτες, με τη βοήθεια των συμπατριωτών τους από την Κωνσταντινούπολη και την Αμερική, ίδρυσαν επιτροπές, για να βρουν τόπο εγκατάστασης στην Ελλάδα και να φροντίσουν για τη μεταφορά των ανθρώπων και της περιουσίας τους.

Αρχικά, εξετάστηκαν διάφορες περιοχές, αλλά τελικά επέλεξαν την Πάργα. Η μετακίνηση ξεκίνησε στα τέλη Αυγούστου και ολοκληρώθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1924.

Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι Σινασίτες πρόσφυγες έφτασαν στον Πειραιά τον Οκτώβριο του 1924 και τέθηκαν σε καραντίνα. Αν και είχαν επιλέξει την Πάργα για εγκατάσταση, τελικά μεταφέρθηκαν στη Βόρεια Εύβοια, στο τσιφλίκι της Βιστρίτσας, όπου ίδρυσαν τη Νέα Σινασό.

Η εγκατάσταση έγινε κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες: πρόχειρα καταλύματα, ελονοσία, κακουχίες και θάνατοι. Πολλοί αναγκάστηκαν να φύγουν, ενώ άλλοι διασκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας ή και στο εξωτερικό. Όσοι έμειναν στη Νέα Σινασό, προσπάθησαν με κόπο, μέσα στη φτώχεια, να χτίσουν ξανά τη ζωή τους, καλλιεργώντας τη γη και δημιουργώντας υποδομές, όπως εκκλησία και υδραγωγείο.

Ακολουθεί μαρτυρία του Κωστή Ρίζου (πηγή Καθημερινή):

“Ήταν Αύγουστος του 1924 όταν έφτασε και σ’ εμάς το φοβερό μήνυμα της ανταλλαγής. Θρήνος, κλαυθμός και οδυρμός απ’ άκρη σ’ άκρη, μόλις ήλθε στη δημογεροντία η διαταγή της τουρκικής κυβερνήσεως, που μιλούσε για τον ξεριζωμό μας. Χωρίς καν να ερωτηθούμε, σαν να ήμαστε αγέλες προβάτων.

Έσφιξαν τον πόνο τους, άφησαν καθένας τα προσωπικά τους πάθη και μίση, σκέφτηκαν κι αποφάσισαν να ετοιμαστούν και να προσπαθήσουν να περισώσουν τουλάχιστον την κινητή περιουσία της κοινότητας, των εκκλησιών και των άλλων ιδρυμάτων και τις περιουσίες των κατοίκων.

Έτσι σχηματίστηκε η Επιτροπή Ανταλλαγής υπό την προεδρία του αδελφού μου Ρίζου Ν. Ρίζου, η οποία συνεννοήθηκε αμέσως με τους Σινασίτες της Πόλης, εκείνους που διαχειρίζονταν την εκεί περιουσία της πατρίδας μας. Η Επιτροπή της Ανταλλαγής έκανε και κάτι άλλος φορολόγησε τους πιο πλούσιους Σινασίτες που βρίσκο ταν τότε στο χωριό.

Με τα χρήματα αυτά ενίσχυσε τους απορότερους που δεν είχαν τα μέσα να πληρώσουν τα οδοιπορικά τους.

Κάθε οικογένεια μάζευε ό,τι πολύτιμο είχε κι ό,τι μπορούσε να σώσει και τα έκανε μπάλες. Τα άλλα, τα ζώα τους, τα έπιπλά τους, τα χωράφια τους, τα πουλούσαν στους Τούρκους που τα έπαιρναν για τίποτα…

Δεν αφήσαμε τίποτα σχεδόν από τα κοινοτικά που να μην τα πάρουμε: τα ιερά σκεύη της εκκλησίας, των σχολείων μας τη βιβλιοθήκη, που είχε πολλά και ανεκτίμητα συγγράμματα, τη βιβλιοθήκη της μονής του Αγίου Νικολάου, σιγίλλια πατριαρχών και μητροπολιτών, φιρμάνια των σουλτάνων σε ιδιώτες ή στην κοινότητα, ακόμα και το χώρισμα του ιερού βήματος των εκκλησιών. Όλα τα μαζέψαμε και τα αμπαλάραμε προσεκτικά και άρχισε η έξοδος…

“Τέλη Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου αποχαιρετίσαμε για πάντα τη φιλτάτη μας πατρίδα”

Οκτώ μέρες πριν από μας έφυγαν τα φορτία μας. Ήταν εξήντα εβδομήντα καμήλες με τα κοινοτικά μας κειμήλια και με πολλά ατομικά, τα πιο μεγάλα και βαριά. Εφυγαν πρώτα τα φορτία, γιατί θα αργούσαν στον δρόμο περισσότερο από μας. Μαζί τους κανείς χριστιανός δεν πήγε. Μόνο Τούρκοι αγωγιάτες χωριανοί μας τα συνόδεψαν και δεν καταδέχτηκαν να μας πάρουν ούτε ένα προσόψι. Όλα άθικτα τα έφεραν ως τη Μερσίνα και μας τα παρέδωσαν.Σε μια βδομάδα περίπου άρχισαν να φεύγουν κι οι κάτοικοι…

Οι Τούρκοι πάλι του χωριού μας -σ’ εμάς δεν ήρθανε καθόλου Τούρκοι ανταλλάξιμοι- πολύ λυπημένοι, μας αγκάλιαζαν και μας φιλούσαν…

Πρώτοι έφυγαν οι άποροι. Προστάτης τους και οδηγός τους ήμουν εγώ. Ήταν διακόσιοι περίπου άνθρωποι και χρειάσθηκαν σχεδόν σαράντα αμάξια για να μεταφερθούνε. Κάθε αμάξι κόστισε 40 παγκανότες. Τα πλήρωσε η Επιτροπή απ’ τα χρήματα που στείλαν απ’ την Πόλη και απ’ τους φόρους των πλουσίων. Έξι μέρες κάναμε για να φτάσουμε στο Ουλούκισλα κι από ‘κει στη Μερσίνα.

Πιο πίσω, τρεις τέσερις μέρες μετά από μας, έφυγαν οι πλούσιοι με τα μέλη της Επιτροπής. Αυτοί έρχονταν με δικά τους ναύλα και γερά αμάξια κι έτσι έφτιασαν στη Μερσίνα μια μέρα ύστερα από μας. Στη Μερσίνα διανυκτέρευσαν οι άποροι στον αυλόγυρο της εκκλησίας. Αλίμονο!

Τη νύχτα έπιασε μια βροχή, σωστός κατακλυσμός. Οι άνθρωποι μουσκεύτηκαν ως το κόκκαλο. Τα πράγματά τους έπαθαν ζημιές μεγάλες. Το πρωί βρήκα με τα πολλά ένα εργοστάσιο ποτοποιίας. Τους μάζεψα όλους, πήραμε και τα πράγματά τους και τους πήγα εκεί να στεγνώσουν. Εκεί σ’ αυτό το εργοστάσιο, καθίσαμε δεκατέσσερις μέρες περιμένοντας τα κρατικά βαπόρια να μας παραλάβουν.

Γιατί βλέπεις, δεν ήμασταν μόνο εμείς που περιμέναμε. Βρήκαμε εκεί χριστιανούς απ’ όλα τα χωριά, κι απ’ τα βάθη της Ασίας ακόμη, που περίμεναν να ‘ρθει κι η σειρά τους για να φύγουν την Ελλάδα.

Τέλος πάντων μπήκανε όλοι οι άποροι Σινασίτες σε ένα βαπόρι κρατικό που θα μας έφερνε δωρεά μαζί με τα φορτία μας στον Πειραιά. Αρχηγός τους ήμουν πάντα εγώ. Ταξιδεύαμε δέκα δώδεκα μέρες. Το πώς περάσαμε αυτό το διάστημα δεν περιγράφεται… Έτσι με πολλά βάσανα φτάσαμε πια στον Πειραιά. Τα φορτία μας μείνανε στο λιμάνι, εμάς μας πήγαν πρώτα πρώτα στον Άγιο Γιώργη στο Κερατσίνι για απολύμανση. Δεκαπέντε μέρες καθίσαμε εκεί.”