Χαλικούτηδες. Η άγνωστη ιστορία των φτωχών Αφρικανών που ζούσαν στην Κρήτη. Γιατί έγιναν συνώνυμο της εξαθλίωσης

“Ιδέ βρώμα που’ χετε σαν τους Χαλικούτηδες γινήκατε”!  Ποιοι ήταν οι Χαλικούτηδες που επικαλούνται μέχρι και σήμερα σε εκφράσεις τους οι Κρητικοί;

Κάτω Κουμ Καπί 1904. Πηγή:  Xανιώτικα Νέα

Χαλικούτης βοθροκαθαριστής στο λιμάνι (1901). Χανιώτικα Νέα

Η λέξη «Χαλικούτης» είναι άγνωστη για πολλούς και σήμερα ακούγεται ελάχιστα, αλλά υποτιμητικά, σε ορισμένες περιοχές της Κρήτης, χωρίς οι περισσότεροι να γνωρίζουν τη σημασία της.

Προέρχεται από το αφρικανικό “Χαλ Ιλ Κούτι, δηλαδή “άφησε κάτω το κιβώτιο”, φράση συνηθισμένη ανάμεσα στους αφρικανούς αχθοφόρους.

Καλύβες Χαλικούτηδων στα Χανιά. Για τους περισσότερους ντόπιους της εποχής ο συνοικισμός που έστησαν οι Χαλικούτηδες θεωρούνταν πηγή βρωμιάς και ασθενειών. Πηγή φωτογραφίας: Daynight.gr

Πως έφτασαν στην Κρήτη

Κατά τις επόμενες δεκαετίες, έφταναν στη Κρήτη ακόμη περισσότεροι Αφρικανοί που δεν ήταν ούτε πολεμιστές ούτε σκλάβοι. Ήταν οικονομικοί μετανάστες που κατέληγαν από ανάγκη να αφήσουν τον τόπο τους και να κάνουν τις πιο περιφρονημένες δουλειές.

Η συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα Αφρικανών ήταν αυτή που χαρακτηρίστηκε ως “Χαλικούτηδες” και ουσιαστικά, αποτελούσαν μια δική τους κοινότητα μέσα στην ευρύτερη κοινότητα μουσουλμάνων και Αφρικανών που βρίσκονταν ήδη στο νησί.

Πάνω Κουμ Καπί (1910-1915).  Χανιώτικα Νέα

Κατά την περίοδο της Αιγυπτιοκρατίας στη Κρήτη (1830-1840), οι Χαλικούτηδες αντικατέστησαν κατά κάποιο τρόπο τους παλιούς σκλάβους ως εξαθλιωμένοι μισθωτοί που προέρχονταν κυρίως από την Βεγγάζη της Λιβύης.

Ανήκαν σε πολυ φτωχές φυλές και δεν επρόκειτο ούτε για μαύρους, ούτε Αιθίοπες. Ήταν μια ξεχωριστή φυλή που άνηκε στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα των βορειοαφρικανικών φυλετικών ομάδων και χρησιμοποιούνταν ως φθηνά εργατικά χέρια για τους κυρίως Άραβες της περιοχής.

Τότε, σύμφωνα με την έρευνα του  Χαρίδημου Παπαδάκη, στους βορειοαφρικανούς του εποικισμού είχαν εισχωρήσει επικίνδυνα στοιχεία που έφεραν οπλισμό, και συμμετείχαν στην τουρκική επίθεση στους Χριστιανούς των Χανίων.

Αυτό ήταν και η κύρια αιτία του καψίματος των καλυβών τους το 1901, σε συνδυασμό με την έλλειψη καθαριότητας και υγιεινής.

Ωστόσο, λίγοι Βορειοαφρικανοί όχι μόνο παρέμειναν στα Χανιά, αλλά συνδέθηκε το όνομά τους με την τοπική κοινωνία, όπως ο Σαλής Χελιδωνάκης

Ένας απ’ αυτούς που παρέμειναν ήταν ο Αλή Γκογκό, που όπως λέγεται  ήταν άκακος, γελαστός και υπομονετικός. Ήταν ο τελευταίος από τους Αφρικανούς που γεννήθηκε, έζησε και πέθανε στην Κρήτη.

Γεννήθηκε στα Χανιά το 1882 και σε όλη τη ζωή του βοηθούσε τους φτωχότερους και ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στην τοπική κοινωνία.

Παρ’ όλο που έζησαν στο νησί για τρεις αιώνες, οι Χαλικούτες αγνοήθηκαν από τους συγγραφείς, εκτός από περιστασιακές αναφορές. Εξαφανίστηκαν, χωρίς να γνωρίζουμε πού βρίσκονται σήμερα και αν θυμούνται κάτι από τους προγόνους τους που έζησαν στην Κρήτη.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Daynight.gr

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΤΗΝ "ΜΤΧ"

Οι λευκοί σκλάβοι των κουρσάρων στη Μεσόγειο. Οι άντρες στις γαλέρες και οι γυναίκες σκλάβες του σεξ από τα ανοχύρωτα λιμάνια