Χατζή Αλή Χασεκή, ο σωματοφύλακας που ερωτεύτηκε η αδελφή του σουλτάνου και έγινε τύραννος της Αθήνας. Το σπίτι – φρούριο και το αγρόκτημα στο Βοτανικό

Ο Χατζή Αλή Χασεκή ήταν ο πιο σκληρός οθωμανός διοικητής της Αθήνας. Έμεινε στην ιστορία ως τύραννος του λαού που άρπαξε τις περιουσίες τους για να πλουτίσει και να εδραιώσει την εξουσία του.

Ο Χασεκή είχε πολλούς εχθρούς και ήθελε να προστατευτεί από επιδρομές και εξεγέρσεις. Γι αυτό έχτισε κονάκι – φρούριο στην εύφορη περιοχή του Βοτανικού μεταξύ της αρχαίας Αθήνας και του ελαιώνα.

Εκεί δημιούργησε ένα μεγάλο αγρόκτημα με κτήματα που άρπαξε από τις χριστιανικές οικογένειες. Όπως φαίνεται και στον πίνακα της εποχής η αρχιτεκτονική του οικοδομήματος θύμιζε οχυρό. Η είσοδος δεν βρισκόταν στο ισόγειο, αλλά στον πρώτο όροφο και συνδεόταν με κινητή γέφυρα, που κατέληγε σε ψηλό μαρμάρινο πλατύσκαλο.

Ο Χασεκής επέλεξε αυτή τη μέθοδο για να προστατευτεί από ενδεχόμενες ένοπλες επιδρομές. Αυτό εξυπηρετούσαν και οι πολεμίστρες που είχαν τοποθετηθεί στο ισόγειο του οικοδομήματος, αντί για παράθυρα.

Ο Χασεκή διοίκησε την Αθήνα από το 1775 έως το 1795

Γεννήθηκε στα βάθη της ανατολικής Τουρκίας και ταξίδεψε νέος στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί κατόρθωσε και μπήκε στο σαράι. Έγινε σωματοφύλακας του σουλτάνου, δηλαδή Χασεκής. Διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής στο Δυρράχιο, όπου άφησε εποχή για την σκληρότητα και τα φοβερά εγκλήματα.

Καθοριστικής σημασίας ήταν η γνωριμία του με την Εσμά σουλτάνα (1726 – 1788), αδελφή των σουλτάνων Μουσταφά Γ΄και Αμπντούλ Χαμίντ Α΄.

Ο φιλόδοξος στρατιωτικός έγινε εραστής της και εκείνη τον υποστήριζε με κάθε τρόπο. Έτσι όταν το 1772 η Εσμά αγόρασε την Αθήνα για 1,5 εκατομμύρια γρόσια, τον έκανε “μαλικιανέ”, δηλαδή εισπράκτορα της δεκάτης και όλων των φόρων της Αθήνας. Στη συνέχεια ο Χασεκή έγινε και Βοεβόδας και ζαμπίτης, δηλαδή υπεύθυνος για την τάξη.

Εκείνη την εποχή η Αθήνα είχε 1500 Ελληνικές οικογένειες, 375 Τουρκικές, 30 οικογένειες Αιθιόπων και 25 οικογένειες τουρκόγυφτων, σιδηρουργών στο επάγγελμα.

Διαβάστε ακόμα: Ποιος ήταν ο Χατζή Αλή Χασεκή που ύψωσε τείχη γύρω από την Αθήνα με καταναγκαστική εργασία. Γιατί ο Μοροζίνι βομβάρδισε την Ακρόπολη

Το αγρόκτημα του Χασεκή έγινε με αρπαγή περιουσιών

Ο Χασεκή είχε άδικη και σκληρή διοίκηση. Μάλιστα στην τελευταία περίοδο της εξουσίας του υπέγραψε ένα καταχρηστικό συμβόλαιο με τους κοτζαμπάσηδες, ότι οι Χριστιανοί του χρωστάνε 400 χιλιάδες γρόσια που δήθεν τους δάνεισε ως μετρητά.

Οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να βάλουν ενέχυρο όλα τα κτήματα και τα κτίσματα. Είχαν διορία εξόφλησης μόνο δύο μήνες. Στη συνέχεια ο Χατζή Αλής τους δήμευσε όλη την περιουσία. Εκτός από τα ακίνητα, πήρε κοσμήματα, προίκες, ρούχα και τον εξοπλισμό των σπιτιών. Την διετία 1788 – 1790 οι Ελληνικές οικογένειες εξαθλιώθηκαν και όσοι δεν εγκατέλειψαν την πόλη, αποδεκατίστηκαν από τις κακουχίες και τη θανατηφόρα επιδημία που ξέσπασε.

Επειδή τα χρέη της Αθήνας είχαν συμφωνηθεί να είναι κοινά, όσοι απέμειναν αναγκαστικά πλήρωναν και το μερίδιο αυτών που είχαν φύγει. Έτσι όλη η περιοχή έγινε ένα ενιαίο κτήμα του Χατζή Αλή. Το αγρόκτημά του στήθηκε στον σημερινό Βοτανικό. Είχε τα πιο εύφορα εδάφη και κηπευτική δραστηριότητα καθώς μάζευε το νερό για να ποτίζει τα περιβόλια του.

Με την απελευθέρωση της Αθήνας, η περιουσία του Χασεκή πέρασε στα χέρια του ελληνικού κράτους και σταδιακά μετατράπηκε στον πρώτο Βοτανικό Κήπο. Σήμερα στο μεγαλύτερο μέρος της έκτασής του αναπτύσσεται το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το 1795 πέθανε η προστάτιδά του Εσμά και έτσι ξανά οι Αθηναίοι έστειλαν αποστολή στην Κωνσταντινούπολη. Οι νέοι συσχετισμοί στο παλάτι δεν υποστήριζαν τον Χατζή Αλή που έπεσε σε δυσμένεια. Ο μεγάλος Βεζίρης που εποφθαλμιούσε τα πλούτη του κατάφερε να τον καταδικάσει για καταχρήσεις και να τον στείλει εξορία στην Κω. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το τέλος του, αλλά όλες συγκλίνουν στο ότι δολοφονήθηκε.

Η περιουσία του Χατζή Αλή που κυρίως προήλθε από την δήμευση της περιουσίας των Αθηναίων μοιράστηκε. Τα δύο τρίτα πήρε ο Βεζύρης που φέρεται ότι τον δολοφόνησε και το ένα τρίτο η Βαλιντέ σουλτάν (μητέρα σουλτάνου). Τα χρήματα αυτά μπήκαν στο μεγάλο οθωμανικό ταμείο.

Η κρήνη, το υδραγωγείο και το θερμοκήπιο

Ανατολικά του κονακιού, δηλαδή της κατοικίας, του Χασεκή ήταν χτισμένη η βρύση του σπιτιού, η οποία αποτελεί την μοναδική σωζόμενη βρύση της Τουρκοκρατίας στην Αθήνα μέχρι σήμερα. Το νερό που τροφοδοτούσε την κρήνη προερχόταν από το Υδραγωγείο του Χασεκή, το οποίο συγκέντρωνε τα νερά από τις όχθες του Κηφισού.

Το νερό έρρεε παραπλήσια των τριών γνωστών υδρόμυλων της εποχής εκείνης: του Κορομήλα, του Σκουντούπη και του Τσιλώνη. Στη συνέχεια περνούσε μέσα από τον χώρο της Ακαδημίας και κατέληγε στο κτήμα Χασεκή. Το νερό ήταν πολύτιμο και η κρήνη σημείο αναφοράς στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα.  Η Κρήνη σήμερα βρίσκεται μέσα στον περιβάλλοντα χώρο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και είναι ορατή από την Ιερά Οδό, σε βάθος ενός μέτρου κάτω από το σημερινό επίπεδο της σύγχρονης λεωφόρου.

Στα χρόνια του Όθωνα το αγρόκτημα μετατράπηκε σε καλά οργανωμένο Βοτανικό Κήπο, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Το Δενδροκομείο και το θερμαινόμενο Παλαιό Θερμοκήπιο έδωσαν τη δυνατότητα να εισαχθούν νέα και σπάνια φυτά στον Κήπο. Έτσι, η ελληνική ποικιλία δέντρων και θάμνων αυξύθηκε. Δίπλα στο θερμοκήπιο, o Δανός αρχιτέκτονας Christian Hansen κατασκεύασε μια λιθόκτιστη στέρνα, η οποία διατηρείται μέχρι σήμερα.

Σήμερα στο αγρόκτημα του Χασεκή φιλοξενείται το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο

Από το οχυρωματικό κτίσμα (κονάκι) του Χασεκή σώζεται ένα τμήμα του ισογείου που εφάπτεται με την Ιερά Οδό. Πρόκειται για ένα θολωτό λιθόκτιστο χώρο που κατασκευάστηκε τον 18ο αθώνα και σήμερα αποτελεί το παλαιότερο σωζόμενο οικοδόμημα στο Βοτανικό.

Από την έκταση του Βοτανικού Κήπου σώζονται οι μεγάλοι φοίνικες και τα κυπαρίσσια καθώς και μεγάλη ποικιλία δέντρων και θάμνων. Ο εξοπλισμός του θερμοκηπίου αναβαθμίστηκε τα τελευταία χρόνια με την εγκατάσταση κεντρικής θέρμανσης, ενώ ο χώρος χρησιμοποιείται για την εκπόνηση ερευνητικών εργασιών.

Πηγή χαρακτηριστικής φωτογραφίας: Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Με πληροφορίες από: Κώστας Κογιόπουλος, vimatisko, mikros-romios, Περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες τεύχος 69, ομάδα Παυσανίας

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η πιο απάνθρωπη φυλακή της Αθήνας ήταν στο Μοναστηράκι και χτίστηκε από τον οθωμανό πασά για σεράι. Πώς κατεδαφίστηκε