Η Σαλαμίνα ήταν Νεράιδα! Γιατί οι Τούρκοι την ονόμασαν Κούλουρη. H συμβολή στην Επανάσταση και η ιστορική ναυμαχία

Η Σαλαμίνα, παλαιότερα γνωστή με το όνομα Κούλουρη, είναι το πιο μεγάλο και πιο κοντινό νησί του Σαρωνικού προς την Αττική. Διαθέτει πλούσια ιστορία από την αρχαιότητα, ενώ εκεί έζησε ο Άγγελος Σικελιανός για 17 χρόνια. 

Η Σαλαμίνα αποτελεί το νησί με τους περισσότερους μόνιμους κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στην Ελλάδα, αγγίζοντας πληθυσμό 37.220 ατόμων, ο οποίος το καλοκαίρι φτάνει τους 280.000.

Ήταν η πατρίδα του Αίαντα του Τελαμώνιου και του τραγικού ποιητή Ευριπίδη. Έγινε γνωστή από τη Ναυμαχία του 480 π.Χ., όπου οι Έλληνες νίκησαν τους Πέρσες.

Ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός έζησε στο νησί από το 1933 έως το 1950. Εκεί είχε το στρατηγείο του ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και εκεί ζήτησε να ταφεί. Μέρος των οστών του φυλάσσεται στο ναό του Αγίου Δημητρίου. Στις βορειοανατολικές ακτές του νησιού βρίσκεται ο Ναύσταθμος Σαλαμίνας.

Γιατί ονομάζεται έτσι;

Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Σαλαμίνα πήρε το όνομά της από τη νεράιδα Σαλαμίνα, κόρη του θεού Ασωπού και σύζυγο του Ποσειδώνα.

Η ονομασία “Σαλαμίνα” ερμηνεύεται, κατά μία εκδοχή, ως “τόπος εν μέσω θαλασσινού νερού”. Η ετυμολογία αυτή βασίζεται στη ρίζα Σαλ- (από το άλας, δηλαδή το αλμυρό νερό) και το επίθημα -άμις, που αποδίδεται ως “στη μέση” ή “ανάμεσα”.

Στην αρχαιότητα είχε και άλλες ονομασίες, όπως Σκιράς (από τον Σκίρο, σαλαμίνιος ήρωας που βοήθησε τον Θησέα στην αποστολή του στην Κρήτη), Πιτυούσα (από τη λέξη πίτυς, που σημαίνει πεύκο) και Κυχρεία (από τον μυθικό βασιλιά Κυχρέα, που την απάλλαξε από έναν δράκο).

Σύμφωνα με τον πολιτικό και ιστορικό, Σπυρίδωνα Λάμπρου, το όνομα Σαλαμίνα δεν είναι ελληνικής προέλευσης. Το συναντάμε και στην Κύπρο, ενώ πιθανώς έχει σημιτική ρίζα και σημαίνει “ειρήνη” ή “τόπος ειρήνης”, όπως δείχνει και η αρχαία λατρεία του Δία Επικοίνιου στο νησί.

Η Σαλαμίνα στην αρχαιότητα

Η Σαλαμίνα υπήρξε αυτόνομο μυκηναϊκό βασίλειο, με βασιλείς από τον οίκο των Αιακιδών. Ο Τελαμώνας, γιος του Αιακού, εγκαταστάθηκε στο νησί και έγινε βασιλιάς, ενώ απόγονοί του ήταν ο Αίας και ο Τεύκρος, οι οποίοι έλαβαν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο.

Μετά το θάνατο του Αίαντα, ο Τεύκρος εξορίστηκε από τον πατέρα του και ίδρυσε στη μνήμη της πατρίδας του την πόλη Σαλαμίνα στην Κύπρο.

Αργότερα, η Σαλαμίνα πέρασε στους Αθηναίους χάρη στον Φιλαίο, εγγονό του Αίαντα, και αποτέλεσε στρατηγικό σημείο κατά τους Περσικούς Πολέμους. Το 480 π.Χ., έγινε η περίφημη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, όπου οι Έλληνες, με επικεφαλής τον Θεμιστοκλή, πέτυχαν καθοριστική νίκη κατά των Περσών.

Κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, το νησί άλλαξε χέρια, αλλά διατήρησε την ιστορική του σημασία. Την εποχή του Ιουστινιανού, κατατασσόταν ακόμη ανάμεσα στις πόλεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Η Σαλαμίνα από την Άλωση έως την Επανάσταση του 1821

Λίγα χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1462, η Σαλαμίνα πέρασε στα χέρια των Οθωμανών και έκτοτε αποκαλούνταν Κούλουρη. Η ονομασία προέρχεται από το ακρωτήριο “Κόλουρις άκρα”, σημερινή Πούντα.

Το 1688, η Σαλαμίνα δέχτηκε κύμα Αθηναίων προσφύγων. λόγω των πολεμικών συγκρούσεων στην Αττική, γεγονός που ενίσχυσε την ανάπτυξή της. Μέχρι τον 18ο αιώνα. το νησί διέθετε μικρό στόλο, μέρος του οποίου συμμετείχε στην αποτυχημένη εξέγερση των Ορλωφικών.

Ο ήρωας Μητρομάρας συνέχισε τον αγώνα, υψώνοντας τη ρωσική σημαία το 1771. Η καταστροφή του τουρκικού στόλου στο Τσεσμέ οδήγησε στη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή.

Από το 1819, οι προεστοί της Σαλαμίνας και ο ηγούμενος της Μονής Φανερωμένης, Γρηγόριος Κανέλλος είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία. Η Σαλαμίνα επαναστάτησε στα τέλη Μαρτίου 1821. Οι Σαλαμίνιοι, ένοπλοι λόγω των επαγγελμάτων τους, συγκρότησαν δύο στρατιωτικά σώματα: το ένα κινήθηκε προς Κόρινθο και το άλλο προς το Μενίδι, με σκοπό την απελευθέρωση της Αθήνας.

Στις 13 Νοεμβρίου 1821, στην έφοδο κατά του Σερπεντζέ στην Ακρόπολη, πολλοί Σαλαμίνιοι ήρωες σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων και ο ηγέτης Γιωργάκης Γκλίστης. Η συμμετοχή της Σαλαμίνας στον Αγώνα υπήρξε σημαντική, με μαχητές υπό τις διαταγές αρχηγών όπως ο Καραϊσκάκης, τον οποίο σέβονταν ιδιαίτερα.

Η Σαλαμίνα φιλοξένησε χιλιάδες πρόσφυγες, γεγονός που επιβάρυνε οικονομικά και υγειονομικά το νησί. Το 1826, ο Άγγλος κληρικός Waddington κατέγραψε περίπου 11.500 πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Το Αμπελάκι φιλοξενούσε στρατιωτικό νοσοκομείο με επικεφαλής τον φιλέλληνα Ερρίκο Τράιμπερ.

Ο Καραϊσκάκης τραυματίστηκε θανάσιμα στις 22 Απριλίου 1827 και την επόμενη μέρα μεταφέρθηκε στη Σαλαμίνα, όπου και ετάφη με τιμές στον Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου.

Δείτε τη Σαλαμίνα και τις παραλίες της μέσα από τα πλάνα του συνεργάτη μας, Michael Miller: