Ο Νίκος Καζαντζάκης στη «Μηχανή του Χρόνου». Οι περιπλανήσεις, ο Ζορμπάς, ο Φρόιντ και ο Χριστός. Οι γυναίκες που αγάπησε

Ο Νίκος Καζαντζάκης στη «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, τη Δευτέρα 4 Μαρτίου στις 21.00 στο COSMOTE HISTORY.

Το επεισόδιο μεταδίδεται σε επανάληψη την Κυριακή 10 Μαρτίου στις 17.00.

Η εκπομπή παρουσιάζει τη ζωή και τις εμπειρίες που επηρέασαν τον Νίκο Καζαντζάκη. Από τις πρώτες αναμνήσεις του στην υπό οθωμανική κατοχή Κρήτη, μέχρι τις πνευματικές εξερευνήσεις στην Άπω Άνατολή.

Ο Νίκος Καζαντζάκης έφερε πάντα με περηφάνια τον τίτλο του “Κρητικού”. Ταξίδεψε μέχρι την άλλη άκρη της Γης, αλλά ποτέ δεν ξέχασε τη “μητέρα και θυγατέρα του”, όπως αποκαλούσε το νησί όπου γεννήθηκε.

Ο πατέρας

Μελετητές του έργου του, φέρνουν στο φως μία από τις πρώτες αναμνήσεις του Νίκου Καζαντζάκη. Ήταν η εικόνα απαγχονισμένων Ελλήνων, στους οποίους ο πατέρας του τον ανάγκασε να υποκλιθεί.

Ο πατέρας του, ο Μιχάλης Καζαντζάκης, φρόντισε να μπολιάσει τον γιο του με την ανάγκη για ελευθερία που χαρακτήριζε τον ίδιο. Φρόντισε επίσης να σπουδάσει τον γιο του και να του προσφέρει κάθε ευκαιρία για να εξελιχθεί.

Στη Νάξο 

Ο Νίκος Καζαντζάκης ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τον δυτικό πολιτισμό ως μαθητής στη Γαλλική Εμπορική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Νάξο, την οποία διοικούσαν Φραγκισκανοί μοναχοί.

Εκεί τράβηξε την προσοχή των δασκάλων του, οι οποίοι τον προόριζαν για λαμπρή καριέρα στο Βατικανό ως καθολικός ιερέας. Μόλις όμως το έμαθε ο πατέρας του, φρόντισε να επιστρέψει ο γιος του πίσω στην Κρήτη αμέσως.

Ο έρωτας

Στην Κρήτη γνώρισε για πρώτη φορά και τον έρωτα, με την Ιρλανδή Κάθλιν Φορντ, που του έκανε μαθήματα αγγλικών. Η κοπέλα έγινε η έμπνευσή του για να γράψει το πρώτο του μυθιστόρημα, με τίτλο Όφις και Κρίνο, που κυκλοφόρησε το 1906.

Μέχρι πρόσφατα, κανείς δεν γνώριζε εάν η Καθλίν Φορντ υπήρξε πραγματικά. Ωστόσο, η Νίκη Σταύρου, βαφτησιμιά της Ελένης Καζαντζάκη, φρόντισε να την εντοπίσει.

Η εκπομπή παρουσιάζει πώς κατάφερε να έρθει σε επαφή με τη μικρανιψιά της Κάθλιν Φορντ, που έμενε στον Καναδά, με τη βοήθεια  της οποίας κατάφερε να φέρει στο φως την πραγματική Κάθλιν Φορντ.

Το Παρίσι

Ένα χρόνο αργότερα, ταξίδεψε για πρώτη φορά στο εξωτερικό.  Έμεινε στο Παρίσι, για να ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη Νομική, αλλά πολύ σύντομα τον τράβηξε ο χώρος της φιλοσοφίας.

Εκεί ήρθε σε επαφή με τον φιλόσοφο Ανρί Μπερξόν, τα έργα του Φρίντριχ Νίτσε, του Άρτουρ Σοπενάουερ, του Δαρβίνου, ενώ μελέτησε σε βάθος τον Βουδισμό.

Βασική επιρροή του ήταν η ζωή του Άγιου Φραγκίσκου, με την οποία ήρθε σε επαφή, όταν ταξίδεψε στην Ασίζη της Ιταλίας.

Ο  Ζορμπάς, ο Φρόιντ και ο Λένιν

Τα ταξίδια ήταν μία σταθερά στη ζωή του, είτε ήταν στο εξωτερικό είτε στην Ελλάδα.

Σε μια περιήγησή του στο Άγιο Όρος, γνώρισε τον Γιωργή Ζορμπά, τον άνθρωπο που έγινε η πηγή έμπνευσης για το διασημότερο έργο του, τον Βίο και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά.

Στη Βιέννη, τον κέντρισε η ψυχανάλυση του Φρόιντ, ενώ στο Βερολίνο, ήρθε σε επαφή με τον Λένιν και τον Κομμουνισμό, μέσω μιας παρέας παθιασμένων νεαρών γυναικών, που αποκαλούσε “Πύρινο Κύκλο”.

Στην Ισπανία, έγινε φίλος με τους μεγαλύτερους Ισπανούς ποιητές του αιώνα, ενώ στην Αίγυπτο, συνάντησε τον Καβάφη.

Ταξίδεψε τρεις φορές στη Σοβιετική Ένωση και έφτασε μέχρι την Κίνα και την Ιαπωνία.  Κάθε χώρα που επισκεπτόταν, εξερευνούσε απ’ άκρη σ’ άκρη και κρατούσε όλα τα στοιχεία που έκρινε σημαντικά για την προσωπική του κοσμοθεωρία.

Ο Καπετάν Μιχάλης και το άγνωστο μυθιστόρημα

Η εκπομπή περιγράφει τα δυο τραγικά γεγονότα όμως, τα οποία τον επηρέασαν τόσο βαθιά, που κατάφερε να τα ξορκίσει γράφοντας. Το ένα ήταν ο χαμός του πατέρα του, το 1932, το οποίο έγινε η αφορμή να γράψει το “Καπετάν Μιχάλης”.

Το δεύτερο, ήταν η εμπειρία του Β’ παγκοσμίου πολέμου και της κατοχής. Το μεγάλο του αντιπολεμικό έργο που δεν έμελλε να δημοσιευθεί μέχρι το 2022, είχε το τίτλο “Ανήφορος”. Το έγραψε το 1946 στην Αγγλία, αλλά το χειρόγραφο δεν έφτασε ποτέ στον εκδοτικό οίκο.

Χρόνια μετά τον θάνατό του, το Μουσείο Καζαντζάκη το εντόπισε και αναγνώρισε ότι επρόκειτο για ένα ολοκληρωμένο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη.

Ο “Ανήφορος” εκδόθηκε 75 χρόνια μετά από τη συγγραφή του, το 2022, από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Έρευνα επεισοδίου: Αθηνά Τζίμα. Δείτε το τρέιλερ.

Στην εκπομπή μιλούν:

Γιώργος Στασινάκης – Πρόεδρος Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Ν. Καζαντζάκη

Μαριλένα Μηλαθιανάκη – Διευθύντρια Μουσείου Καζαντζάκη

Νίκη Σταύρου – πνευματική κόρη Ελένης Καζαντζάκη

Νίκος Χρυσός – Α’ Αντιπρόεδρος Ελληνικού Παραρτήματος Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Ν. Καζαντζάκη

Κατερίνα Ζωγραφιστού – Πρόεδρος Παραρτήματος Ελλάδας Διεθνούς Φίλων Ν. Καζαντζάκης

Θανάσης Αγάθος – Καθηγητής Φιλολογίας ΕΚΠΑ

Γιώργος Στασινάκης – Πρόεδρος Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Ν. Καζαντζάκη

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου – Κριτικός Τέχνης

Γεράσιμος Ζώρας – Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ

Χριστίνα Ντουνιά – Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ