Οι Τσάμηδες και η σφαγή της Παραμυθιάς στη “Μηχανή του Χρόνου”. Η συνεργασία με τον Μουσολίνι και τους Ναζί. Νέα εκπομπή

Τους Τσάμηδες και την εκτέλεση των 49 προκρίτων στην Παραμυθιά, παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, τη Δευτέρα, 8 Απριλίου, στις 21:00 από το COSOTE HISTORY.

Η εκπομπή προβάλλεται σε επανάληψη την Κυριακή, 14 Απριλίου, στις 5 το απόγευμα.

Η ιστορία των Τσάμηδων

Η έρευνα της εκπομπής παρουσιάζει την πληθυσμιακή ομάδα των Τσάμηδων, η οποία κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατοικούσε στη δυτική Ήπειρο και σε περιοχές της σημερινής Αλβανίας.

Ιστορικοί και κάτοικοι της Θεσπρωτίας αναφέρουν τις διάφορες εκδοχές για την καταγωγή των Τσάμηδων, που τον 19ο αιώνα εννοούνταν όλοι οι κάτοικοι που ζούσαν στα περίχωρα του ποταμού Θύαμι (ποταμός Καλαμάς), ανεξαρτήτου θρησκείας και γλώσσας.

Τον 20ο αιώνα, με τον όρο Τσάμης εννοούνταν κυρίως οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι, που δεν ανέπτυξαν ελληνική εθνική συνείδηση και επιθυμούσαν την ένωση της Τσαμουριάς με το τότε νεοσύστατο πριγκιπάτο της Αλβανίας.

Έτσι, μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων και την απελευθέρωση της Ηπείρου, εμφανίστηκαν και οι πρώτες συγκρούσεις ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους Τσάμηδες.

Ο ρόλος της Ιταλίας

Η «Μηχανή του Χρόνου» παρουσιάζει τον ρόλο της Ιταλίας σχετικά με το Τσάμικο ζήτημα και τα επεκτατικά σχέδια σε βάρος της Ελλάδας.

Ιστορικοί αναλύουν τον ρόλο του Μπενίτο Μουσολίνι που ενίσχυσε τα σχέδια για την προσάρτηση της Τσαμουριάς και του Κοσόβου στη αποκαλούμενη «Μεγάλη Αλβανία».

Η εκπομπή φωτίζει το παρασκήνιο πριν από την ιταλική επίθεση στην Ελλάδα, όταν η Ιταλία κατέλαβε «φιλικά» την Αλβανία και στη συνέχεια στρατολόγησε Αλβανούς και Τσάμηδες ενόψει της εισβολής στην Ελλάδα τον Οκτώβριο 1940.

Ιστορικοί και ερευνητές μιλούν για τη δολοφονία του κακοποιού Αλβανού Νταούτ Χότζα, που η Ιταλία παρουσίασε ως θύμα των Ελλήνων για να δυναμιτίσει το κλίμα μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, πριν από την εισβολή.

Η έρευνα της εκπομπής περιγράφει τις πρώτες μέρες του πολέμου, όταν οι Ιταλοί μπήκαν στη Θεσπρωτία και μαζί με τους Τσάμηδες προχώρησαν σε βιαιοπραγίες κατά του χριστιανικού πληθυσμού και σε λεηλασίες σπιτιών και κτημάτων.

Η ιταλική κατοχή και η Εντελβάϊς

Ιστορικοί και ερευνητές μιλούν στη «Μηχανή του Χρόνου» για τη δράση των Τσάμηδων κατά τη διάρκεια της Ιταλικής Κατοχής. Οι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, συμμετείχαν στη διοίκηση και άρχισαν να ασκούν βία σε βάρος των Ελλήνων.

Πρωταγωνιστές των επιθέσεων ήταν η οικογένεια Ντίνο, με πρωτεργάτες τα αδέρφια Νουρί και Μαράζ Ντίνο, που υπήρξαν αντίστοιχα ο πολιτικός και ο στρατιωτικός νους των Τσάμηδων.

Η εκπομπή περιγράφει το κλίμα βίας και τρομοκρατίας που επικρατούσε στη Θεσπρωτία το 1942, όταν δολοφονήθηκε από Τσάμηδες ο νομάρχης της Θεσπρωτίας, Γεώργιος Βασιλάκος, χωρίς ποτέ να συλληφθούν και να δικαστούν οι δράστες.

Η έρευνα επικεντρώνεται στη δράση των Τσάμηδων, όταν στη Θεσπρωτία κατέφθασε η γερμανική Μεραρχία Εντελβάις.

Η αιματοβαμμένη μεραρχία, όπως έμεινε γνωστή, ήταν η ελίτ του γερμανικού στρατού και αποτελούνταν από επαγγελματίες στρατιώτες, με παρουσία σε όλο το ανατολικό μέτωπο, οι οποίοι ήταν εκπαιδευμένοι μεταξύ άλλων να εκτελούν αμάχους, χωρίς έλεος.

Ιστορικοί εξηγούν ότι η Εντελβάις ήρθε στη Θεσπρωτία για να καταστείλει το αντάρτικο και οι Τσάμηδες αμέσως συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς, και συμμετείχαν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των χριστιανών της περιοχής.

Η Σφαγή της Παραμυθιάς

Κρεσέντο της ένοπλης δράσης των Τσάμηδων αποτελεί η σύλληψη και η εκτέλεση 49 προκρίτων από την Παραμυθιά, τον Σεπτέμβριο του 1943.

Η έρευνα αποκαλύπτει την έντονη δράση του αντάρτικου και την διαταγή των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων, που έλεγε ότι για κάθε νεκρό Γερμανό στρατιώτη, θα εκτελούνται 10 άμαχοι πολίτες.

Η αρχή έγινε στις 18 Σεπτεμβρίου, όταν περίπολος Γερμανών και Τσάμηδων συνέλαβε και εκτέλεσε την επόμενη μέρα 9 χωρικούς, ανάμεσά τους και μια γυναίκα, που πήγαιναν στο παζάρι της Παραμυθιάς, με την κατηγορία ότι βοηθούσαν αντάρτες.

Απόγονοι θυμάτων μιλούν στη «Μηχανή του Χρόνου» και περιγράφουν τις δραματικές στιγμές που εκτυλίχθηκαν στις 28 Σεπτεμβρίου στην Παραμυθιά.

Τσάμηδες μαζί με Γερμανούς χτύπησαν κάθε πόρτα χριστιανού στην Παραμυθιά και συνελάμβαναν πολίτες που ανήκαν στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ελίτ της πόλης.

Τους οδήγησαν στο δημοτικό σχολείο και την επόμενη μέρα τους εκτέλεσαν λίγο έξω από την Παραμυθιά.

Στη «Μηχανή του Χρόνου» μιλάει ο μοναδικός αυτόπτης μάρτυρας της εκτέλεσης.

Ήταν τότε 16 χρόνων και έβοσκε τα πρόβατα, όταν άκουσε τα πολυβόλα να πυροβολούν τους 49 Προκρίτους της Παραμυθιάς.

Οι Τσάμηδες στην Αλβανία

Η «Μηχανή του Χρόνου» παρουσιάζει το τέλος της παρουσίας των Τσάμηδων από την Ελλάδα. Μετά τις συνεχείς ήττες της Γερμανίας, το καλοκαίρι του 1944, οι Γερμανοί εγκατέλειπαν σταδιακά και την Ελλάδα. Μαζί με αυτούς και οι Τσάμηδες που συνεργάστηκαν μαζί τους, για να αποφύγουν τη δίκη τους.

Ιστορικοί μιλούν στην εκπομπή και περιγράφουν τις επιχειρήσεις του Ναπολέοντα Ζέρβα και των ανταρτών του ΕΔΕΣ που καταδίωξαν τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους από την Ήπειρο.

Ομάδες Τσάμηδων πέρασαν τα ελληνοαλβανικά σύνορα και εκεί οι παρτιζάνοι του Χότζα, τους έθεσαν σε μια ιδιότυπη «καραντίνα», καθώς δεν τους εμπιστεύονταν ως συνεργάτες των ιταλών και γερμανών φασιστών.

Τελικά το 1953, ο Εμβέρ Χότζα, με διάταγμα απέδωσε την αλβανική υπηκοότητα στους Τσάμηδες, κλείνοντας οριστικά το τσάμικο ζήτημα.

Οι Τσάμηδες για τη συμμετοχή τους στα εγκλήματα πολέμου στην Ήπειρο, καταδικάστηκαν ερήμην μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας.

Έρευνα επεισοδίου : Μαρία Γαλάτη

Στην εκπομπή μιλούν:

Ελευθερία Μαντά: Επίκουρη Καθηγήτρια Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας – ΑΠΘ

Θανάσης Γκότοβος: Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Παναγιώτης Τσαμάτος: απόγονος εκτελεσθέντος στην Παραμυθιά – Ομότιμος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Αθανάσιος Συροπλάκης: Ιστορικός

Παναγιώτης Μπάρκας: καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αργυρόκαστρου – Ιστορικός ερευνητής

Αντώνης Δρίμτζιας: Απόγονος εκτελεσθέντος στην Παραμυθιά

Ευθύμιος Ευαγγέλου: Απόγονος εκτελεσθέντος στην Παραμυθιά

Σωτήρης Κάτσιος: Αυτόπτης μάρτυρας στην εκτέλεση των 49 Προκρίτων της Παραμυθιάς

Θωμάς Οικονόμου: Απόγονος εκτελεσθέντος στην Παραμυθιά