Όταν το γαλλικό ιππικό έκανε έφοδο στην θάλασσα και αιχμαλώτισε την αρμάδα του ολλανδικού ναυτικού. Μια ασυνήθιστη πολεμική αναμέτρηση που διαδραματίστηκε επάνω στον πάγο

Με πληροφορίες από το βιβλίο: “Ο παράγων καιρός. Όταν τα στοιχεία της Φύσης αλλάζουν τον ρου της Ιστορίας”, Erik Durshmied, εκδόσεις Ενάλιος

“Απαιτώ να παραδοθείτε αμέσως”, φώναξε με στεντόρεια φωνή ο νεαρός Γάλλος αξιωματικός απευθυνόμενος στον ναύαρχο φον Κίνσμπεργκεν που ηγείτο του ολλανδικού στόλου. 

Αντί για μια ομοβροντία, όπως ενδεχομένως θα περίμενε, ο ευθυτενής αξιωματικός με την ερυθρόλευκη κονκάρδα της Γαλλικής Δημοκρατίας στο δίκοχο καπέλο του, άκουσε τον συνοφρυωμένο ναύαρχο να τον καλεί σε δείπνο.

Το πρωινό της 23ης Ιανουαρίου 1795 γράφτηκε μια από τις πιο περίεργες σελίδες στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία με καθοριστικό παράγοντα, τον καιρό. Εμπλεκόμενες χώρες ήταν η Ολλανδία, η Γαλλία και η Αγγλία.

Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1786, ο πρίγκιπας Γουλιέλμος Ε΄ της Ολλανδίας απολάμβανε την επάνοδό του στην εξουσία με τη στήριξη του αγγλικού στόλου. Ήταν όμως αντιπαθής στους αστούς της χώρας, εξαιτίας του δεσποτισμού του και αυτό το γνώριζαν οι Γάλλοι. Οι Βερσαλίες έστειλαν αντιπρόσωπο να κουβεντιάσει με τους Πατριώτες, την αντιπολίτευση του Γουλιέλμου. Οι Γάλλοι δεν βοήθησαν ενεργά και οι 9.000 πατριώτες που στασίασαν κατεστάλησαν εύκολα από 26.000 Πρώσους που εισέβαλαν στην Ολλανδία.

Η εξέγερση του Μπάρμπακαν καταπνίγηκε, αλλά προσωρινά.

Το 1794 το διευθυντήριο που ανέλαβε την εξουσία στο Παρίσι μετά την εκτέλεση του Ροβεσπιέρου, άνοιξε μέτωπα με την Αγγλία και την αυτοκρατορία των Αψβούργων, με συνέπεια η εμπλοκή της Ολλανδίας να είναι αναπόφευκτη. Ήταν κτήση της Αυστρίας και ο Γουλιέλμος της Οράγγης είχε συγγενικούς δεσμούς με την αγγλική βασιλική οικογένεια.

Οι Ολλανδοί αντιβασιλικοί διέθεταν πλέον 40.000 χιλιάδες άνδρες και στελέχη που ήταν αξιωματικοί του γαλλικού στρατού, όπως ο Χέρμαν Βίλελμ Ντέντελς. Το φθινόπωρο τρεις γαλλικές στρατιές προήλαυναν προς τον Ρήνο και ένας από τους επιφανέστερους γάλλους στρατηγούς, ο Σαρλ Πισεγκρί, έλαβε εντολή να εισβάλλει στην Ολλανδία με απώτερο σκοπό τον έλεγχο των λιμανιών της Μάγχης.

“Να κυριεύσετε και το ναυτικό τους, αν βρείτε την ευκαιρία”, ανέφερε η διαταγή.

Οι Ολλανδοί και οι Άγγλοι αιφνιδιάστηκαν. Επιπλέον, η κυβέρνηση του Γουλιέλμου είχε να αντιμετωπίσει στο εσωτερικό και την πλούσια δράση των Πατριωτών, οι οποίοι έκαναν επιθέσεις σε νευραλγικά πόστα. Ο Ντέντελς έπεισε τους Γάλλους να βιαστούν και ο Πισεγκρί κατέλαβε τις Βρυξέλλες και την Αμβέρσα, ενώ εγκλώβισε τον Δούκα της Υόρκης με 26.000 άνδρες στο φρούριο του Χερτόγκεμπος, πάνω από τον ποταμό Μεύση. Οι Πατριώτες είχαν αναθαρρήσει και κατέκλυσαν τους δρόμους με συνθήματα, αλλά οι Γάλλοι δίσταζαν να συνεχίσουν την προέλαση.

Και στο άλλο στρατόπεδο όμως υπήρχε μεγάλη ανησυχία και ο Γουλιέλμος ζήτησε επείγουσα βοήθεια από την Αγγλία.

Η Γαλλική Εθνοσυνέλευση αποφάσισε προέλαση προς τον βορρά, όμως σε στρατιωτικό επίπεδο υπήρχε ένα πρόβλημα: ο υδάτινος φράχτης που σχηματίζουν μπροστά από τις Κάτω Χώρες οι ποταμοί Μάας, Βάαλ και Λεκ. Οι Βρετανοί είχαν κάψει τις περισσότερες γέφυρες κατά την υποχώρησή τους και οι Γάλλοι ήταν αδύνατον να δημιουργήσουν πλωτές γέφυρες. Ο χειμώνας πλησίαζε και η διχόνοια μέσα στο γαλλικό στρατόπεδο εντεινόταν, ως συνέπεια της ατολμίας του Πισεγκρί να προχωρήσει.

Ξαφνικά, ένας απροσδόκητος παράγοντας άλλαξε τα δεδομένα: έπιασε παγετός! Οι ποταμοί είχαν γίνει στέρεο έδαφος και το Άμστερνταμ συνδεόταν με το Παρίσι με ένα καλοστρωμένο δρόμο.

Από τις 2 Δεκεμβρίου 1794 ο δούκας της Υόρκης είχε αποσύρει τα στρατεύματά του και το Λονδίνο είχε χάσει το ιστορικό του προγεφύρωμα στην Ευρώπη. Σε μία κίνηση απελπισίας η ολλανδική κυβέρνηση έκανε επιστράτευση, αλλά ανταποκρίθηκαν μόνο 50 άνδρες. Στις 17 Ιανουαρίου 1795 οι Γάλλοι μπήκαν στην Ουτρέχτη και ο Γουλιέλμος κατέφυγε στο αγγλικό λιμάνι Χάριτς. Την επομένη ανακηρύχθηκε η Δημοκρατία της Μπατάβιας.

Η κατάληψη του ολλανδικού στόλου από τους Γάλλους επάνω στον πάγο

Ο Γουλιέλμος είχε διατάξει τον ναύαρχο φον Κίνσμπεργκεν να φέρει τον στόλο στον βορρά για να καλύψει τη διαφυγή του. Τα ολλανδικά πλοία είχαν κατορθώσει με μαεστρία να φθάσουν στο νησί Τέξελ, όμως μετά από μανιασμένη χιονοθύελλα διαπίστωσαν ότι η έξοδος προς τον Ωκεανό είχε παγώσει! Συνολικά 15 πλοία της γραμμής, δύο φορτηγά και πολλές κανονιοφόροι είχαν εγκλωβιστεί στο στενό. Η προσπάθεια να ανοίξει ένας δίαυλος με μπόλικη ποσότητα δυναμίτη αποδείχθηκε μάταιη. Ο πάγος δεν επρόκειτο να λιώσει σε λιγότερο από ένα μήνα, αλλά ο ναύαρχος γνώριζε μια ακόμη χειρότερη λεπτομέρεια. Το αγκυροβόλιο του Μαρνσντίεπ στην περιοχή ήταν τόσο ρηχό, που οι Γάλλοι θα μπορούσαν να καταλάβουν ανέπαφα τα κανόνια του.

Με αυτά τα δεδομένα ήταν αποφασισμένος να βυθίσει ο ίδιος τα πλοία του. Μόλις έφθασε στους Γάλλους η πληροφορία ότι ο ολλανδικός στόλος είχε πετρώσει, ο Πισεγκρί διέταξε αμέσως προέλαση προς το σημείο. Η μονάδα που βρισκόταν πλησιέστερα στο Χέλνερ είχε μικρές δυνάμεις και επικεφαλής έναν Βέλγο φοιτητή που είχε διαφύγει στη Γαλλία, τον ταγματάρχη Λουί Ζοζέφ Λαιρ. Το βράδυ της 22ης Ιανουαρίου οι Γάλλοι μπορούσαν να διακρίνουν τα φώτα των πλοίων του ολλανδικού στόλου. Παρά το τσουχτερό κρύο, ο Λαιρ δεν επέτρεψε στους άνδρες του να ανάψουν φωτιές για να ζεσταθούν.

Δεν πρόσεξαν ενδεχομένως έναν μοναχικό καβαλάρη που πέρασε από τις γραμμές τους για να μεταφέρει στον Ολλανδό ναύαρχο ένα μήνυμα. Ο Κίνσμπεργκεν έσπασε το βουλοκέρι και διάβασε ότι το ολλανδικό κοινοβούλιο τον είχε απαλλάξει από τις ευθύνες του σε περίπτωση γαλλικής επίθεσης.

Οι Πατριώτες είχαν καταλάβει το κοινοβούλιο και είχαν ψηφίσει άμεση κατάπαυση όλων των εχθροπραξιών. Όμως, οι γάλλοι διοικητές, μεταξύ των οποίων και ο Λαιρ, δεν το γνώριζαν.

Έτσι, ο νεαρός ταγματάρχης ξύπνησε μέσα σε ένα πέπλο ομίχλης και έπρεπε να σκεφτεί με ποιο τρόπο οι 39 πυροβολητές τους θα δαμάσουν ολόκληρο τον ολλανδικό στόλο με τα παχιά δρύινα τοιχώματα. Αποφάσισε να αφήσει πίσω πεζούς και κανόνια και να προχωρήσει με τους 128 ουσάρους του που κάλπασαν στον πάγο και έφτασαν μπροστά από τα πλοία. Ο πάγος είχε αντέξει το βάρος των αλόγων και τα κανόνια δεν άνοιξαν πυρ. Η τύχη ήταν με το μέρος του ολλανδού σπουδαστή ο οποίος είναι βέβαιο ότι θα εξεπλάγην όταν άκουσε τον έμπειρο ναύαρχο να τον καλεί σε δείπνο!

Κάπως έτσι, στις 23 Ιανουαρίου 1795 το ιππικό αιχμαλώτισε έναν στόλο στην ανοικτή θάλασσα. Το Παρίσι ξεχύθηκε στους δρόμους για να πανηγυρίσει τον θρίαμβο και ο Πισεγκρί έγινε ήρωας. Ο Λαιρ όμως όχι. Πολλά χρόνια αργότερα ο Ναπολέων αναγνώρισε την ανδρεία του και του απένειμε τον τίτλο του βαρόνου της αυτοκρατορίας.

Αντίθετα, το 1804 αποκαλύφθηκε μετά από μια τυχαία κατάσχεση απόρρητων εγγράφων ενός αυστριακού στρατηγού, ότι ο Πισεγκρί ήταν σε επαφή με τον πρίγκιπα Ντε Κοντέ και γι΄ αυτό είχε καθυστερήσει την προέλαση. Διαπραγματευόταν κρυφά με τους Αυστριακούς για να ανοίξει ο δρόμος προς το Παρίσι. Οι λόγοι που των ώθησαν στην προδοσία δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ. Φυλακίσθηκε και βρέθηκε στραγγαλισμένος από τον λαιμοδέτη του.

Τον Οκτώβριο του 1806 ο Ναπολέων κατήργησε τη Δημοκρατία της Μπατάβιας, ίδρυσε το βασίλειο της Ολλανδίας και ανέβασε στον θρόνο τον αδελφό του, Λουί. Τα ολλανδικά πλοία θα είχαν ενσωματωθεί στον αγγλικό στόλο εάν δεν είχε πιάσει παγετός. Πάντως, όπως αποδείχθηκε αργότερα, ο ναύαρχος Νέλσον δεν τα χρειάστηκε στο Τραφάλγκαρ.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η μάχη του Γιόρκταουν που οδήγησε στην ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών και την κατάρρευση της βρετανικής κυριαρχίας. Πώς επηρέασε τη Γαλλική Επανάσταση