“Η Αριστερά ψάχνει την προίκα της σε λάθος μέρος”. Οι σκέψεις του Χρόνη Μίσσιου για την πολιτική και την οικολογία

Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του φυλακισμένος κι εξόριστος για τα πολιτικά του φρονήματα. Όμως σε συνέντευξή του λίγα χρόνια πριν πεθάνει, δήλωνε ότι “για το μόνο που δεν παραπονιέται είναι η ζωή του“.

Ήταν γιος καπνεργατών και από μικρό παιδί βγήκε στη βιοπάλη. Το Δημοτικό δεν κατάφερε να το ολοκληρώσει και όπως είχε αναφέρει, έμαθε γράμματα από τον Μανόλη Αναγνωστάκη, όταν οι δυο τους ήταν θανατοποινίτες στο Γεντί Κουλέ. Στα 17 του χρόνια, περίμενε πότε θα τον εκτελέσουν.

Το αυτοβιογραφικό αφήγημα “…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς” (1985) συζητήθηκε πολύ, προκάλεσε αντιδράσεις στο χώρο της Αριστεράς, αλλά διαβάστηκε με πάθος, έγινε best-seller και τον καθιέρωσε ως έναν από τους πιο βιωματικούς και ανεπιτήδευτους συγγραφείς. Ο Κάρολος Παπούλιας τον είχε χαρακτηρίσει “αυθεντικό ιδεολόγο” και “τίμιο αγωνιστή“.

Ο λόγος για τον Χρόνη Μίσσιο, τον συγγραφέα που, για πολλούς, ήταν μπροστά από την εποχή του. Εξέφραζε με παρρησία τις απόψεις του, τους προβληματισμούς του και συχνά την οργή του για την κοινωνία, την πολιτική, την εκπαίδευση, το περιβάλλον και τις ανθρώπινες σχέσεις:

“Η ζωή μας μια φορά μας δίνεται. Άπαξ, που λένε, σαν μια μοναδική ευκαιρία. Τουλάχιστον μ’ αυτήν την αυτόνομη μορφή της, δεν πρόκειται να ξαναϋπάρξουμε ποτέ. Και’ μεις τι την κάνουμε, ρε; Αντί να τη ζήσουμε; Τι την κάνουμε; Την σέρνουμε από’ δώ και από’ κεί δολοφονώντας την“.

Η Αντίσταση και οι πολύχρονες εξορίες

Ο Χρόνης Μίσσιος γεννήθηκε στην Καβάλα, στις 8 Νοεμβρίου 1930. Έζησε τα πρώτα του χρόνια στα Ποταμούδια, μια γειτονιά γεμάτη πρόσφυγες, καπνεργάτες από τη Θάσο και κομμουνιστές που τους καταδίωκε το μεταξικό καθεστώς.

Η οικογένειά του μετανάστευσε στη Θεσσαλονίκη και ο Μίσσιος άρχισε να εργάζεται ως μικροπωλητής στο λιμάνι της πόλης. Η εγκύκλιος παιδεία του σταμάτησε στη Β’ Δημοτικού και κατά τη διάρκεια της Κατοχής, βρέθηκε μαζί με άλλα παιδιά στα Γιαννιτσά, με πρωτοβουλία του Ερυθρού Σταυρού.

Ήρθε σε επαφή με αντάρτικες ομάδες του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ της περιοχής και τον χρησιμοποίησαν ως σύνδεσμό τους. Το 1947, εντάχθηκε στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ), συνελήφθη για τη δράση του και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ήταν 17 ετών.

Ο Μίσσιος πέρασε από όλα τα ξερονήσια και τις φυλακές της Ελλάδας τόσο στον Εμφύλιο όσο και στη Χούντα. Υπέμεινε σκληρά βασανιστήρια και αμνηστεύτηκε το 1973. Στο “…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς” έγραψε μεταξύ άλλων:

“Θέλω να σου μιλήσω για τα παλιά, για την παρέα. Εσύ ήσουνα τυχερός, πέθανες τότε, και μάλιστα από σφαίρα. Εμείς, ασ’ τα, σαν κότες μας σεργιανάγανε από κοτέτσι σε κοτέτσι: Κέρκυρα, Γεντί Κουλέ, Αβέρωφ, Αίγινα, Γυάρο, Αλικαρνασσό, Μακρονήσι, Άι-Στρατή… Από γεωγραφία γίναμε ατσίδες, ασ’ τα, κι από επαναστατική διαπαιδαγώγηση, που λένε, δεν πήγαμε πίσω“.

Η επανασύνδεση με την αγαπημένη του Ρηνιώ

Επί Χούντας, το δρόμο της εξορίας ακολούθησε και η σύζυγος του, η φιλόλογος Ρηνιώ Παπατσαρούχα-Μίσσιου. Όπως είχε πει στη “Μηχανή του Χρόνου“, εκτοπίστηκε για τριάμισι χρόνια στο κολαστήριο της Γυάρου. Η φυλάκιση του άνδρα της την επηρέασε σωματικά και ψυχολογικά και η επανασύνδεσή τους ήταν συγκινητική:

“Όταν συνέλαβαν τον Χρόνη, είχα πάθει μία κρίση με το στομάχι μου. Έμεινα τρεις μέρες τέζα, δεν μπορούσα ούτε να φάω ούτε να σηκωθώ. Όταν βγήκα από την εξορία, το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν να πάω στον Κορυδαλλό να δω το Χρόνη.

Δεν με αφήσανε να τον δω την πρώτη φορά που πήγα. Κατέβηκα, τηλεφώνησα στη μάνα μου από το περίπτερο και έκλαιγα. Μιλώντας στη μάνα μου, έβαλε τα κλάματα και ο περιπτεράς, που άκουγε ότι δεν με άφησαν να το δω, ότι βγήκα από την εξορία κ.λπ..

Τον είδα, τελικά, την άλλη εβδομάδα. Αυτά δεν περιγράφονται, είναι πολύ ανάμεικτα συναισθήματα, ύστερα από τόσα χρόνια που δεν έχεις δει έναν άνθρωπο, ύστερα από τόσα χρόνια που προσπαθείς να επικοινωνήσεις μαζί του όχι με κυριολεξίες, αλλά με υπονοούμενα και μεταφορές“.

Οι απόψεις για την εκπαίδευση και την Αριστερά

Ο Χρόνης Μίσσιος υποστήριζε ότι ήταν ευτυχισμένος, επειδή “δεν υπέστην τη δουλεία της εκπαίδευσης“. Έλεγε ότι, αν είχε παιδί, δεν θα το έστελνε στο σχολείο, ενώ, παράλληλα, στηλίτευε τον χαρακτήρα της εκπαίδευσης, ισχυριζόμενος σε μια συνέντευξη ότι “δεν υπάρχει παιδεία, αλλά εκπαίδευση τεχνικών ηλιθίων“.

Αν και ταγμένος στην Αριστερά, ο Χρόνης Μίσσιος δεν φοβόταν να μιλήσει ανοιχτά για τα λάθη, τους δογματισμούς, τις διαψεύσεις και τις διασπάσεις. Τον Ιούνιο του 2010, είχε δηλώσει στην εφημερίδα “Το Βήμα“:

“Η Αριστερά ηττήθηκε στη Μεταπολίτευση. Διασπασμένη για άλλη μία φορά, πολεμούσε με τα “ευαγγέλια”, προσπαθώντας να στρατολογήσει η κάθε πλευρά με το μέρος της περισσότερους κομμουνιστές. Να τους κάνει τι, αλήθεια; Να τους βάλει στο μπαούλο;

Δεν αντιλήφθηκε τη νέα εποχή, στην οποία εισερχόταν η ελληνική κοινωνία, τις προσδοκίες και τα προβλήματά της. Έτσι ήρθε το ΠΑΣΟΚ, πήρε όλο το πακέτο των συνθημάτων και των αιτημάτων της Αριστεράς και το απαξίωσε.

Έκτοτε η Αριστερά ψάχνει την προίκα της σε λάθος μέρος. Σήμερα ειλικρινά δεν ξέρω αν υπάρχει Αριστερά. Αυτό που ισχυρίζεται ότι είναι Αριστερά δεν παράγει τίποτα, ούτε καν πολιτικό πολιτισμό. Ωστόσο, η διαδρομή μου στην Αριστερά ήταν, παρά τις αντιξοότητες, από τις πιο ευτυχισμένες και πλούσιες περιόδους της ζωής μου“.

Άλλα βιβλία που έγραψε ο Μίσσιος είναι τα: “Χαμογέλα ρε, τι σου ζητάνε;” (1988), “Τα κεραμίδια στάζουν” (1991), “Το κλειδί είναι κάτω από το γεράνι” (1996) και “Ντομάτα με γεύση μπανάνας” (2001). Το έκτο και τελευταίο μυθιστόρημά του κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2019 με τίτλο “8-3=11“.

Η οικολογική συνείδηση

Ο Χρόνης Μίσσιος ήταν ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος και για τα ζητήματα της μόλυνσης του περιβάλλοντος και των δικαιωμάτων των ζώων. Από το 1994 έως το 1996, πραγματευόταν τα συγκεκριμένα θέματα, παρουσιάζοντας στην κρατική τηλεόραση την εκπομπή “Το Βλέμμα“.

“Ίσως θα ήταν μια καλή πρόταση τα παιδιά να πηγαίνουν εκδρομές στα καμένα δάση, στους νεκρούς βιοτόπους ή στις χωματερές. Ίσως τότε θα μπορούσαν ευκολότερα να συνειδητοποιήσουν τον εφιαλτικό κόσμο που τους ετοιμάζουμε […] Κοιτάξτε τα μάτια των ζώων και αναρωτηθείτε αν αποπνέουν την ίδια απελπισία με τα μάτια ενός φυλακισμένου ανθρώπου“, έλεγε σε κάποια από τα επεισόδια.

Επίσης, ενδιαφερόταν για τις σκέψεις της “νέας γενιάς” και επεδίωκε την ενεργό συμμετοχή της, όπως φαίνεται στο ακόλουθο βίντεο, όπου συνομιλεί με μαθητές Δημοτικού για τους ζωολογικούς κήπους:

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Χρόνης Μίσσιος ζούσε με τη γυναίκα του και τα σκυλιά τους σε ένα αγροτόσπιτο στο Μικροχώρι Αττικής. Δεν φορούσε ρολόι, γιατί “δεν ήθελε να μετράει το χρόνο“.

Παρά την απαισιοδοξία που τον διακατείχε, δεν έχασε το ρομαντισμό του και την πίστη του στην αγάπη, τη βαθιά και ουσιαστική επικοινωνία με τους ανθρώπους και τη φύση. “Η επανάσταση είναι παιδεία, συναίσθημα, όνειρο και έρωτας. Δεν έχει καμία σχέση με τη βία ούτε με την εξουσία“, έλεγε με έμφαση.

“Όταν συνειδητοποίησα ότι δεν μπορώ να αλλάξω το σύστημα, άρχισα να αγωνίζομαι να μην με αλλάξει αυτό“, ήταν μία ακόμη φράση που συνήθιζε να λέει μέχρι τις 20 Νοεμβρίου 2012, όταν άφησε την τελευταία του πνοή, νικημένος από καρκίνο.

Δείτε παρακάτω κάποιες από τις συνεντεύξεις που είχε δώσει ο Χρόνης Μίσσιος στην ΕΡΤ:

Πηγές εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Youtube και Youtube