“Ο Τούρκος όπου βρει δένδρο θα το κόψει”. Ποιος είναι ο κορυφαίος τούρκος Ακαδημαϊκός που κατήγγειλε την μετατροπή της Αγ. Σοφίας σε τζαμί. Διώκεται επί 45 χρόνια

Ο Τανέρ Ακσάμ έχει κυνηγηθεί, φυλακιστεί και διωχθεί για τις απόψεις του. Δε δέχθηκε ποτέ να φιμωθεί για να τα «έχει καλά» με την κυβέρνηση, ούτε φοβήθηκε να συμμετάσχει σε ριζοσπαστικές πορείες και αγώνες θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή του. Τον Ιούλιο του 2020, με αφορμή την απόφαση να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε τζαμί, ο Τούρκος ακαδημαϊκός δημοσίευσε ένα ανατρεπτικό άρθρο στην διαδικτυακή εφημερίδα Ahval.

«Αυτό που έγινε στην Αγία Σοφία είναι ένα ξεκάθαρο δείγμα βαρβαρότητας. Αποτελεί την διακήρυξη των Τούρκων ότι είναι απολίτιστοι και καταστροφικοί.

Γιατί; Επειδή με αυτό που έκαναν δήλωσαν σε όλο τον κόσμο ότι: “όσο κι αν ζούμε στον 21ο αιώνα διατηρούμε τη νοοτροπία του κατακτητή του 1453. Εμείς ακόμα και στον 21ο αιώνα δεν έχουμε την αγωνία να προστατεύσουμε μια παγκόσμια κληρονομιά της ανθρωπότητας”. Δεν έχουμε αποθέματα πολιτισμού για να πάμε πάρα πέρα την πολιτιστική κληρονομιά που μας κληροδότησαν. Δεν έχουμε να προσθέσουμε ούτε ένα λιθαράκι στην παγκόσμια κληρονομιά.

Εμείς δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε μια νέα πολιτισμική αξία. Μπορούμε μόνο να την κατακτήσουμε, να την χαλάσουμε, να την γκρεμίσουμε και να την καταστρέψουμε. Αυτό συνέβη με ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της παγκόσμιας κληρονομιάς, την Αγία Σοφία, που μετατρέψαμε σε τζαμί και την κατακτήσαμε ξανά, όπως το 1453, αλλά στον 21ο αιώνα.

«Αυτό που έγινε στην Αγία Σοφία είναι ένα ξεκάθαρο δείγμα βαρβαρότητας».

(…)Οι Οθωμανοί δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να καίνε, να ρημάζουν, να καταστρέφουν τα μέρη που κατέκτησαν. Σε ορισμένες πηγές μάλιστα αναφέρεται ότι η καταστροφική μανία και η αναλγησία των Τούρκων δεν στρέφεται μόνο έναντι των ξένων.

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι πνίγουν και σκοτώνουν βάρβαρα τους δικούς τους ανθρώπους όταν αισθανθούν την παραμικρή υποψία. Εάν τώρα επαναληφθούν όλα αυτά θα μπορέσει ο Ερντογάν και ο Μπαχτσελί να πουν όχι δεν είναι έτσι; Κοιτάξτε σε τι χάλια οδήγησαν τη χώρα.

Καταπιέζεται, βασανίζεται και φυλακίζεται κάθε άνθρωπος που ασκεί την παραμικρή κριτική έναντι της εξουσίας.

(…)Το δίδυμο Ερντογάν-Μπαχτσελί (μπορείτε να προσθέσετε και τον Περιντσέκ) είναι οι εκπρόσωποι της καταστροφικής παράδοσης που έκαψε, γκρέμισε την Μικρά Ασία και δεν περιορίστηκε μόνο στον εκτοπισμό και τον αφανισμό ανθρώπων αλλά επεκτάθηκε και στην πολιτιστική κληρονομιά. Η τουρκική μανία καταστροφής και εξόντωσης βρίσκονται στην εξουσία ως συνασπισμός Ερντογάν-Μπαχτσελί.

Για αυτό τον λόγο η αντίσταση σε αυτούς πρέπει να εκληφθεί ως αγώνας πολιτισμού για κάθε Τούρκο. Στο τέλος θα κερδίσει ο Πολιτισμός».

Τρεις συλλήψεις και μία κινηματογραφική απόδραση

Ο Τάνερ Ακσάμ γεννήθηκε το 1953 σε ένα μικρό χωριό κοντά στο Αρνταχάν, στην τουρκική ενδοχώρα. Παρόλα αυτά, όπως έχει δηλώσει ο ίδιος, είχε την τύχη να μεγαλώσει μέσα σε μία «πολύ κοσμική οικογένεια».

Μόλις αποφοίτησε από το σχολείο, εγκαταστάθηκε στην Άγκυρα για να σπουδάσει οικονομικά. Ως φοιτητής στην τουρκική πρωτεύουσα, ήρθε για πρώτη φορά σε άμεση επαφή με ριζοσπαστικά κινήματα και συνομηλίκους ομοϊδεάτες του. Η αριστερή ιδεολογία και ο ακτιβισμός του κίνησαν κατευθείαν το ενδιαφέρον.

Διαβάστε ακόμα: Οι Έλληνες είναι ένας πολύτιμος λαός». Ο Αμερικανός πρέσβης Ερρίκος Μοργκεντάου που κατήγγειλε τις γενοκτονίες των Τούρκων και αγωνίστηκε για τους πρόσφυγες

Οι διώξεις και η απόδραση από την φυλακή

Το 1974, ο 21χρονος Ακσάμ συνελήφθη ενώ συμμετείχε σε μαθητική πορεία ενάντια στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Ένα χρόνο αργότερα, συνελήφθη ξανά, μοιράζοντας φυλλάδια και αφίσες για το κυπριακό. Παρέμεινε στο κρατητήριο για δύο μέρες κι έπειτα αφέθηκε ελεύθερος.

Δε στάθηκε όμως το ίδιο τυχερός και την επόμενη χρονιά. Αν και γνώριζε καλά το ρίσκο που έπαιρνε, ο νεαρός φοιτητής ξεκίνησε να δημοσιεύει άρθρα στην εφημερίδα “Επαναστατική Νεολαία”, όπου κατήγγειλε την θεσμική καταπίεση των Κούρδων.

Έτσι, το 1976, και ενώ είχε μόλις αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο, οι τουρκικές αρχές τον συνέλαβαν με την κατηγορία του τρομοκράτη. Αυτή τη φορά το δικαστήριο τον καταδίκασε σε 9 χρόνια φυλάκιση.

Ο Ακσάμ παρέμεινε στη φυλακή για περίπου ένα χρόνο. Καθ’όλο το διάστημα του εγκλεισμού, ο ίδιος και οι συγκρατούμενοί του δούλευαν ακούραστα για την ανάκτηση της ελευθερίας τους. Όχι μέσω της νομικής οδού, αλλά σκάβοντας ένα τούνελ κάτω από το έδαφος.

«Σκάψαμε ένα τούνελ με κουτάλια που παίρναμε από τα γεύματα και με το πόδι μίας παλιάς σόμπας σιδήρου. Είχαμε φτιάξει ένα σύστημα όπου μερικοί από εμάς θα σκάβανε και δύο θα φύλαγαν τσίλιες. Κάθε φορά που πλησίαζε κάποιος φρουρός, κάναμε σήμα αναβοσβήνοντας μία λάμπα. Τότε, αυτοί που έσκαβαν κρύβονταν μέσα στο τούνελ. Δουλεύαμε για έξι με εφτά μήνες. Όταν φτάσαμε το τούνελ στο δεύτερο κτίριο, είδαμε ότι υπήρχε ένα παράθυρο που έβλεπε στον κεντρικό δρόμο, έξω από τη φυλακή. Καταφέραμε να φτάσουμε στο παράθυρο, να περάσουμε ανάμεσα από τα κάγκελα και να τρέξουμε για την ελευθερία μας».

Η κινηματογραφική απόδραση του Ακσάμ και των συγκρατούμενών του στέφθηκε με επιτυχία στις 12 Μαρτίου του 1977.

Ο αγώνας για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων

Ο Τανέρ Ακσάμ κατάφερε να περάσει στη Συρία και από εκεί να μεταβεί στη Δυτική Γερμανία όπου του δόθηκε πολιτικό άσυλο.

Τα επόμενα χρόνια συνέχισε τις σπουδές του και δεν άργησε να ξεχωρίσει στην ακαδημαϊκή κοινότητα για το πρωτοποριακό ερευνητικό του έργο. Το 1995, η διατριβή του με τίτλο «Ο τουρκικός εθνικισμός και η γενοκτονία των Αρμενίων: Το παρασκήνιο των στρατιωτικών δικαστηρίων στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ 1919 και 1922» του χάρισε τον τίτλο του διδάκτορα, τον έθεσε όμως και πάλι στο στόχαστρο της τουρκικής κυβέρνησης.

Το 2007, με αφορμή ένα άρθρο του στην τουρκο-αρμένικη εφημερίδα Agos, η Τουρκία εξέδωσε επίσημα ένταλμα έρευνας εις βάρος του. Στο κείμενό του, ο Ακσάμ κατέκρινε την δίωξη του εκδότη της εφημερίδας, ο οποίος είχε χρησιμοποιήσει τον όρο «γενοκτονία», υποπίπτοντας, βάσει του άρθρου 301 του τουρκικού ποινικού κώδικα, στο ποινικό αδίκημα της «προσβολής του τουρκισμού».

Ο Τανέρ Ακσάμ το 2007. YouTube

Άλλωστε, βάσει του ίδιου άρθρου διωκόταν και ο Ακσάμ, ως τρομοκράτης και βασικός «κήρυκας» της θεσμοθέτησης του όρου «Γενοκτονία των Αρμενίων».

Φοβούμενος ένα διεθνές ένταλμα σύλληψης, το 2011 κατέθεσε μήνυση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά της Τουρκίας. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, η ετυμηγορία βγήκε υπέρ του. Πλέον, με την επίσημη απόφαση του ευρωπαϊκού θεσμού, μπορούσε να χρησιμοποιεί τον όρο «γενοκτονία» χωρίς νομικές συνέπειες. Η δικαστική νίκη του Ακσάμ θεωρήθηκε ως ύψιστος θρίαμβος της ελευθερίας του λόγου και της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο Τανέρ Ακσάμ υπήρξε ένας από τους πρώτους τούρκους διανοούμενους που αναγνώρισαν και άνοιξαν δημόσιο διάλογο για την γενοκτονία των Αρμενίων. Μάλιστα, μέχρι σήμερα είναι ο μοναδικός που κατέχει ακαδημαϊκή έδρα αφιερωμένη αποκλειστικά στη διδασκαλία και την ιστορική έρευνα του ζητήματος.

αρχική φωτογραφία: Δήμητρα Στασινόπουλου

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: To μαρτυρικό τέλος για χιλιάδες Αρμένισσες που τις παλούκωσαν και τις σταύρωσαν οι Τούρκοι. Η απόδραση της 14χρονης που κατήγγειλε τους βιασμούς και τα σκλαβοπάζαρα