Scania. To θρυλικό λεωφορείο που “όργωνε” τις γειτονιές και μετέφερε εκατομμύρια επιβάτες. Πως διασώθηκε ένα μοναδικό μοντέλο από τα 50s και κυκλοφορεί ακόμη (φωτο)

Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την Ελλάδα με κατεστραμμένο σχεδόν το σύνολο του στόλου των λεωφορείων. Τα περισσότερα οχήματα εγκαταλείφθηκαν στα πεδία των μαχών ή καταστράφηκαν κατά τις επιχειρήσεις.

Στην Αθήνα και στον Πειραιά μόνο 58 ιδιωτικά λεωφορεία ήταν σε θέση να κυκλοφορήσουν και αυτά σε άθλια κατάσταση. Ήταν ασφυκτικά γεμάτα με επιβάτες στα φτερά, στη στέγη και όπου αλλού μπορούσε κανείς να κρεμαστεί. Όσα μπορούσαν να κυκλοφορήσουν μετατρέπονταν σε σύστημα γκαζοζέν.

Σε ένα μεγάλο δοχείο παρασκευαζόταν αέριο με ξηρά απόσταξη ξύλων ή λιθάνθρακα. Το αέριο διοχετευόταν στον κινητήρα, που υπολειτουργούσε, σαν καύσιμο.

H “σουηδική επανάσταση”

Όσα προπολεμικά λεωφορεία διασώθηκαν, επισκευάστηκαν και επανακυκλοφόρησαν. Έπρεπε όμως σύντομα να αντικατασταθούν. Πρωταγωνιστές στην περίοδο της μεγάλης αντικατάστασης του στόλου υπήρξαν οι εταιρείες Scania και Volvo, γι’ αυτό και στον κλάδο μιλούσαν για “σουηδική επανάσταση”.

Οι έμποροι ενημερώνονταν από διαφημίσεις στις εφημερίδες της εποχής και έρχονταν σε επαφή με τα σουηδικά εργοστάσια προκειμένου να αγοράσουν λεωφορεία μέσω παραγγελιών.

Ένα από τα πρώτα σουηδικά μοντέλα που έφτασαν στην Ελλάδα ήταν το Scania Vabis B7157. “Ήταν ένα από τα λεωφορεία που έφεραν την επανάσταση”, εξηγεί στη “Μηχανή του Χρόνου” ο Ανδρέας Χρόνης, υπεύθυνος της Ομάδας Έρευνας και Μελέτης της Ιστορίας των Συγκοινωνιών στην Ελλάδα «Οι φίλοι του λεωφορείου».

“Ήρθε στην Αθήνα το 1956 σαν σασί, δηλαδή χωριστά πλαίσιο και μηχανή”. Το αμάξωμα όμως σχεδιάστηκε στην Ελλάδα από τον Ιωάννη Φίτσιο, ο οποίος ήταν εισαγωγέας αυτοκινήτων και λόγω της μεγάλης ζήτησης άνοιξε δικό του αμαξοποιείο. Εντάχθηκε στο 4ο ΚΤΕΛ της Αθήνας, έκανε την παρθενική του εμφάνιση το 1958 και κυκλοφόρησε έως το 1981. Έκαναν αναρίθμητα χιλιόμετρα, κουβάλησαν εκατομμύρια επιβάτες και συνέδεσαν και την πιο απομακρυσμένη γειτονιά με το κέντρο της πόλης.  Ήταν οι ακούραστοι εργάτες των συγκοινωνιών που μετέφεραν τους μαθητές στα σχολεία και τους μισθωτούς στις δουλειές τους.

Όταν άλλαξε η εποχή και η τεχνολογία σταμάτησαν σταδιακά να κυκλοφορούν. Τα περισσότερα Scania πήραν το δρόμο της διάλυσης και έγιναν παλιοσίδερα. Οι παλιατζήδες αφού τα διέλυαν, πουλούσαν ξεχωριστά το αλουμίνιο από τα κρύσταλλα.

Πως διασώθηκε το Scania από τα 50s

Σήμερα ωστόσο ένα από τα “θρυλικά” λεωφορεία της δεκαετίας του 1950 έχει διασωθεί. Δύο δεκαετίες μετά την απόσυρσή του ο Άγγελος Καρυτσιώτης, μέλος της ομάδας “Οι φίλοι του λεωφορείου”, το βρήκε παρατημένο και σκουριασμένο σε οικόπεδο ενός παλιατζή στη Μάνδρα Αττικής. Το αγόρασε με τις οικονομίες του, αλλά δεν είχε τη δυνατότητα να το επισκευάσει. Γι΄αυτόν το λόγο το χάρισε στην ΕΘΕΛ με μοναδικό αντάλλαγμα να το χρησιμοποιεί σε εκδηλώσεις δύο – τρεις φορές το χρόνο.

Το μοναδικό Scania που έχει διασωθεί κάνει κάθε χρόνο την Κυριακή των Βαΐων το “δρομολόγιο της νοσταλγίας”, μια πρωτοβουλία της Αδελφότητας Τροχιοδρομικών Υπαλλήλων Πειραιώς σε συνεργασία με τα Σωματείο Εργαζομένων Ο.ΣΥ και την ομάδα έρευνας των συγκοινωνιών.

Kάτοικοι του Πειραιά, πρώην εργαζόμενοι και εραστές του “vintage” συγκεντρώθηκαν στο αμαξοστάσιο του Νέου Φαλήρου και επιβιβάστηκαν σε μουσειακά λεωφορεία. Νέοι που δεν είχαν ξαναδεί αυτές τις μηχανές μαγνητίστηκαν από τον θορυβώδη ήχο τους και έβγαζαν συνεχώς φωτογραφίες. Στις μεγαλύτερες ηλικίες η βόλτα με τα παλιά λεωφορεία ξύπνησε μνήμες. “Θέλουμε να θυμίσουμε στους Πειραιώτες πως κυκλοφορούσαν”, δηλώνει ο κ. Χρόνης.

Με την ομάδα έρευνας έχουν συλλέξει αρχείο με περισσότερες από 350.000 φωτογραφίες και στόχος τους είναι να δημιουργήσουν μουσείο Μέσων Μεταφοράς, καθώς πιστεύουν ότι η διατήρηση της μνήμης μέσα από την τεχνολογία άλλων εποχών είναι μια σημαντική ιστορική καταγραφή.

Τα “Χασανιώτικα”

Μια άγνωστη αλλά εντυπωσιακή ιστορία από τον χώρο των αστικών μεταφορών είναι τα περίφημα “Χασανιώτικα”. Πρόκειται για στρατιωτικά φορτηγά που οι Έλληνες τεχνίτες τα μετέτρεψαν σε επιβατικά για να καλύψουν την τεράστια ζήτηση μετά τον πόλεμο. Η αρχή έγινε από 200 λεωφορειούχους, που είχαν χάσει τα οχήματά τους και αναζητούσαν βιοποριστική λύση. Είχαν στα χέρια τους τις άδειες των λεωφορείων, αλλά δεν διέθεταν τα χρήματα για να αγοράσουν καινούργια. Ίδρυσαν τον Σύλλογο Πληγέντων Αυτοκινητιστών και στράφηκαν στην μετασκευή οχημάτων που άφησαν πίσω τους οι Σύμμαχοι.

Ήταν μια εύκολη, γρήγορη και οικονομική λύση. Οι αμαξοποιοί τοποθετούσαν αμαξώματα λεωφορείων πάνω στα παλιά πλαίσια. Η κυκλοφορία τέτοιων λεωφορείων ξεκίνησε στην Αθήνα το 1946. Έμειναν γνωστά ως “Χασανιώτικα”, καθώς τα περισσότερα ανασύρθηκαν από το μεγάλο στρατόπεδο των Βρετανών στο Χασάνι, κοντά στον Ανατολικό Αερολιμένα του Ελληνικού. Γι΄αυτό κάποια από τα πρώτα μεταπολεμικά οχήματα είχαν στα δεξιά το τιμόνι.

Της Μαριάννας Χιονά

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Αθήνα 1971. Γιατί αυτός ο άνδρας είναι κρεμασμένος από το τρόλεϊ; Εντυπωσιακές φωτογραφίες από την Αθήνα της εποχής