Σπανός, ο βασανιστής του ΕΑΤ-ΕΣΑ που έλεγε ότι μπορούσε να εξαφανιστεί με 200.000 δολ. Πως αντέδρασε όταν τον βρήκε ο δημοσιογράφος Γ. Λιάνης

Αίσθηση προκάλεσε η αποκάλυψη του βετεράνου δημοσιογράφου Γιώργου Λιάνη ότι όταν μετά της πτώση της χούντας, εντόπισε τον εξαφανισμένο βασανιστή του ΕΑΤ ΕΣΑ Σπανό, αυτός κάλεσε στο τηλέφωνο την Στρατιωτική Αστυνομία και αμέσως βρέθηκε υπό την προστασία της. 

Ο Γιώργος Λιάνης με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου της κόρης του Μίκη Θεοδωράκη, μίλησε για την ιστορία του αρχιβασανιστή – ταγματάρχη του καθεστώτος, Αναστάσιου Σπανού, ο οποίος μετά την πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος προσπάθησε να σβήσει τα ίχνη του και να αποφύγει κάθε δημοσιότητα.

Τότε αποφάσισε να τον αναζητήσει σε διάφορες περιοχές της βορείου Ελλάδας και να αποκαλύψει με το ρεπορτάζ του που κρύβεται ο διαβόητος Διοικητής του ΕΑΤ ΕΣΑ. Μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες κατάφερε να τον εντοπίσει και να τον φωτογραφίσει.

Το εντυπωσιακό είναι ότι ενώ η χούντα είχε καταρρεύσει και θα ακολουθούσαν δίκες, ο Σπανός διέθετε ακόμα ισχύ και προστασία από τα χουντικά κατάλοιπα στο στράτευμα και την αστυνομία.

Σύμφωνα με το κατηγορητήριο που διαμορφώθηκε αργότερα έπρεπε να λογοδοτήσει: για κατάχρηση εξουσίας, για συνέργεια σε βαριές σωματικές βλάβες και βιαιοπραγίες ως διοικητής της περιβόητης ΕΑΤ – ΕΣΑ που ανέκρινε και βασάνιζε σε όλη την διάρκεια της επταετίας. Στην δίκη που έγινε αργότερα, το φθινόπωρο του 1975 καταδικάστηκε σε 20ετη κάθειρξη.

Ο Σπανός όταν κλήθηκε να απολογηθεί μίλησε για σπίλωση της υπόληψης του από τον δημοσιογράφο και απέδωσε σε προσωπικά κίνητρα την δίωξή του. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να υποστηρίξει ότι δεν είχε σκοπό να φυγοδικήσει και υποστήριξε ότι ο υπουργός Άμυνας του πρότεινε να φύγει στο εξωτερικό με 200.000 δολάρια.

Ο πρόεδρος του δικαστηρίου αντέδρασε και του ζήτησε να καθίσει κάτω.

Το ΕΑΤ-ΕΣΑ

Το ΕΑΤ-ΕΣΑ, Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας, ήταν το κύριο σώμα ασφαλείας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Η ΕΣΑ συστάθηκε το 1951, λίγο μετά το τέλος του Εμφυλίου λίγο πριν από την είσοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ. Ως τότε, ο Στρατός Ξηράς δεν είχε ξεχωριστό σώμα στρατιωτικής αστυνομίας, και στρατονομικά καθήκοντα ασκούσε η Χωροφυλακή.

Τον Απρίλιο του 1967, λίγο μετά την κατάλυση της δημοκρατίας, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος διόρισε τον Δημήτριο Ιωαννίδη επικεφαλής της EΣA, η οποία μετατράπηκε στο πιο πιστό στη Χούντα σώμα ασφαλείας της Ελλάδας.

Επί Ιωαννίδη, έφτασε να έχει δύναμη 20.000 ανδρών και έγινε μια πανίσχυρη οργάνωση, που θα χρησιμοποιούσε ο επικεφαλής της το 1973 για να ανατρέψει τον Παπαδόπουλο.

Η μαρτυρία του Γιώργου Λιάνη για τον εντοπισμό του Σπανού

Ο Γιώργος Λιάνης μιλώντας στην παρουσίαση του βιβλίου για την ζωή του Μίκη Θεοδωράκη  «Αναμνήσεις ενός κοριτσιού» της Μαργαρίτας Θεοδωράκη στην αίθουσα των παλαιών φυλακών Ωρωπού, αναφέρθηκε στην περίοδο αμέσως μετά την πτώση της χούντας και την αναζήτηση των υπαιτίων.

“Όταν πήγα να ψάξω τον Αναστάσιο Σπανό τον διαβόητο αρχιβασανιστή του ΕΑΤ-ΕΣΑ δεν τον είχε δει η Ελλάδα σαν εικόνα ποιος είναι. Πήγα στο χωριό του στο Γέροντα Καβάλας. Συνάντησα τον αδελφό του και μου λέει πως ο Αναστάσιος Σπανός έχει φύγει για την Αθήνα. Κάτι δε μου πήγαινε καλά.

Πάω στην Καβάλα και στην Στρατιωτική Λέσχη. Εκεί ρωτάω ένα παιδί, που είναι ο Σπανός. Πιθανόν να ήταν ο μάγειρας και μου λέει: το σπίτι του Σπανού είναι το πρώτο σπίτι που βρεις όπως μπαίνεις στην Καβάλα ερχόμενος από Θεσσαλονίκη. Είναι δεξιά στον τρίτο όροφο”.

Ο έμπειρος δημοσιογράφος διηγήθηκε: “το σύμπαν συνωμότησε πάλι για να να μου δώσει αυτή τη μεγάλη δυνατότητα για να έρθω σε επαφή με τον άνθρωπο που ήταν αρχιβασανιστής και δεξί χέρι του Ιωαννίδη. Πάω λοιπόν, διαβάζω το όνομα του στο κουδούνι. Ανεβαίνω στον 3ο όροφο και μου ανοίγει μία πολύ όμορφη γυναίκα, πραγματική καλλονή. Ήταν η σύζυγος του. Την ρωτάω που είναι ο σύζυγος σας, είμαι ο κύριος Λιάνης. Μου απαντάει “είναι στην Αθήνα κύριε Λιάνη”.

“Παππού τράβα”

“Φυσικά κατάλαβα πως αυτό δεν ήταν αλήθεια. Κατεβαίνω στο ισόγειο και περίμενα. Ήμουν μαζί με τον Μιχάλη Παππού, φωτογράφο από τη Θεσσαλονίκη. Του λέω “Μιχάλη όταν θα σου πω τράβα φωτογραφία θα τραβήξεις και δεν θα παραδώσεις το φιλμ σε κανέναν και πουθενά παρά μόνο όταν φτάσουμε Αθήνα”.

“Μετά από λίγο έφτασε ένα άτομο με στρατιωτική καπαρντίνα και κουρεμένο κοντό μαλλί. Κατάλαβα πως ήταν ο ταγματάρχης Σπανός. Μόλις μπήκε σπίτι του, χτύπησα το κουδούνι του σπιτιού του. Βγάζει ο Σπανός το κεφάλι του από την πόρτα. Ήταν και λίγο πλατυκέφαλος. Μας λέει ¨τι θέλετε;”. Του λέω ¨εσάς”.

Μου λέει “δε μπορείτε, είναι παραβίαση ιδιωτικού ασύλου”. Λέω τότε στο Μιχάλη να τραβήξει φωτογραφία. Τραβάει ο Μιχάλης τη φωτογραφία. Τότε ο Σπανός μας τραβάει μέσα στο σπίτι του και μας λέει πως θα φωνάξει την αστυνομία, εάν δεν του παραδώσουμε το φιλμ. Όλα αυτά σας τα λέω για να δείτε τι έχουν τραβήξει αυτοί που βασανίστηκαν στα χέρια του…”.

“Θα πάρω το φιλμ δια της βίας”

Και ο Λιάνης συνέχισε: “Πριν γίνουν όλα αυτά και πριν βρούμε τον Σπανό είχαμε τραβήξει και ένα φιλμ με την κακοκαιρία που υπήρχε εκείνη την ημέρα στην Καβάλα με πλάνα από την φουρτουνιασμένη θάλασσα… Μου λέει, λοιπόν, ο Σπανός: “Θα το δώσεις το φιλμ ή θα το πάρω δια της βίας;”.

Φυσικά αρνήθηκα και τότε φώναξε την αστυνομία. Με έκπληξη είδα πως ήρθε η στρατιωτική αστυνομία. Εγώ ζήτησα να έρθει η “κανονική” αστυνομία. Φασαρία, κακό… Μου λέει ο Σπανός “πάω να αλλάξω ρούχα” να πάμε όλοι στην Ασφάλεια Καβάλας.

Εκεί λέω στον Μιχάλη “άλλαξε το φιλμ και βάλε μέσα στη μηχανή το φιλμ με την κακοκαιρία και τις τρικυμίες”.

“Έδωσα το φιλμ με τις τρικυμίες”

“Πήγαμε στην Ασφάλεια Καβάλας. Εκεί έγιναν πολύωρες διαπραγματεύσεις. Με πίεσαν να δώσω το φιλμ. Φώναξα λίγο, πως είμαι δημοσιογράφος, πως έχουμε δημοκρατία κλπ. Τελικά μετά από πολλές πιέσεις, δέχτηκα να δώσω το φιλμ και φυσικά έδωσα το φιλμ με τις τρικυμίες. Παίρνω το φιλμ και πάω στον Ταχυδρόμο με εξώφυλλο “ο περιβόητος ταγματάρχης Σπανός”.

Τότε ο Ταχυδρόμος έκανε τρεις εκδόσεις. Αυτά για να μαθαίνουν οι νεότεροι πως εκείνες οι εποχές ήταν δύσκολες. Και με αυτά τα πρόσωπα ο Μίκης συνδιαλλάχθηκε και κατάφερε να τους κερδίσει με τον σπάνιο χαρακτήρα του και το πολύτιμο έργο του”.

Ο Σπανός στη δίκη των βασανιστών: “Ο Λιάνης ήρθε με σκοπό να με εξαπατήσει”

Ο Σπανός μαζί με τους υπόλοιπους κατηγορούμενος για την υπόθεση των βασανιστηρίων, απολογήθηκε ενώπιον του δικαστηρίου τον Σεπτέμβριο του 1975.

Ο κατηγορούμενος υποστήριξε ότι η εμπλοκή του ονόματός του ξεκίνησε μετά τη μεταπολίτευση, όταν ο δημοσιογράφος Γ. Λιάνης έχοντας προσωπική εμπάθεια στο πρόσωπό του επειδή στα γεγονότα του Πολυτεχνείου είχε συλληφθεί η μνηστή του, ξεκίνησε να τον διώκει.

“Ήρθε στην Ξάνθη με σκοπό να με φωτογραφίσει. Παραποίησε τις φωτογραφίες για να με παρουσιάσει σαν τρομοκράτη. Ειδικά για την περίπτωση του Μουστακλή”.

“Θα ακούς ΕΣΑ και θα τρέμεις”

Σύμφωνα με τις μαρτυρικές καταθέσεις και το δικαστικό πόρισμα ο χουντικός ταγματάρχης είχε εμπλοκή με τον άγριο βασανισμό του δημοκρατικού ταγματάρχη Σπύρου Μουστακλή. “Θα ακούς ΕΣΑ και θα τρέμεις”, ήταν τα λόγια του  Σπανού όταν μπήκε στο κελί του για να τον βασανίσει.

Ο Μουστακλής ήταν από τους ελάχιστους στρατιωτικούς, ο οποίος κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας αντιστάθηκε έμπρακτα. Συμμετείχε στο Κίνημα του Ναυτικού  για την ανατροπή της Χούντας. Το σχέδιο όμως προδόθηκε με αποτέλεσμα ο ίδιος να συλληφθεί στις 22 Μαΐου 1973.

Συνελήφθη και φυλακίστηκε στα κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ όπου βασανίστηκε για περισσότερες από 45 ημέρες. Κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων που του έγιναν, από ομάδα βασανιστών υπό τον Αναστασίου Σπανού, τα χτυπήματα στην καρωτίδα του προκάλεσαν εγκεφαλικό επεισόδιο και ολική παράλυση των δεξιών του άνω και κάτω άκρων.

Ο ηρωικός Μουστακλής δεν κατάφερε ποτέ να ξαναμιλήσει. Απεβίωσε στις 28 Απριλίου 1986. Μετά το θάνατό του, δόθηκε τιμητικά ο βαθμός του Αντιστράτηγου και το όνομά του στο κέντρο νεοσυλλέκτων του Μεσολογγίου (2/39 Σύνταγμα Ευζώνων) όπου υπάρχει και η προτομή του. Προτομή επίσης έχει ανεγερθεί στα πρώην κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ, σήμερα πάρκο Ελευθερίας.

Τα ηγετικά μέλη της ΕΣΑ που συμμετείχαν στα βασανιστήρια δικάστηκαν στο στρατοδικείο τον Αύγουστο – Σεπτέμβριο του 1975.  Πρωτόδικα καταδικάστηκαν 16 άτομα: Χατζηζήσης, κάθειρξη 23 ετών. Θεοφιλογιαννάκος, 20 έτη, Σπανός, 20 έτη, Τσάλας,15 έτη, Κόφας, 7 έτη, Αντωνόπουλος και Πέτρου, 6 έτη, Αγγελής 5 έτη, Πεταλάς και Δερμετζίδης 4 έτη, Καίνιχ 3 έτη, Παπαχαραλάμπους και Διαμαντόπουλος 2 έτη, Γκόρος 6 μήνες. Επήσς με αναστολή καταδικάστηκαν Οικονόμου 1 έτος και Γκουντέβας 5 μήνες. Οι περισσότεροι δεν εξέτισαν το σύνολο της ποινής τους.

Από τους 31 κατηγορούμενους αθωώθηκαν οι 15.

Με πληροφορίες από το ρεπορτάζ του Κ. Ασημακόπουλου για την ομιλία Λιάνη στο ethnos.gr